Un dos síntomas inequívocos de que unha literatura alcanzou un grao de desenvolvemento importante é a súa capacidade para se facer visible alén das fronteiras do seu territorio ou territorios lingüísticos. Que as obras dun sistema literario se exporten vía tradución a outros sistemas é indicativo do interese que este suscita, tamén do recoñecemento implícito que ten como centro, como circuíto creativo que xera producións que son seguidas, referenciadas e importadas por outras literaturas. Por iso non cansarei de noticiar, e de aplaudir, a tradución de obras galegas a outros idiomas, pois son a proba de que a nosa escrita é universal e de que en galego estamos no mundo.
Dende que comezamos o ano un número apreciable de textos de noso teñen sido trasladado ás máis diversas linguas. Un dos últimos é a novela Un dedo manchado de tinta, da autoría do profesor, ensaísta e narrador Manuel Portas, que acaba de ver a luz en italiano baixo o título de Un dito macchiato d’inchiostro por man da tradutora Gloria Castelli.
Vai agora para dez anos saudei dende estas mesmas páxinas a aparición desta narración, publicada orixinariamente por Xerais. Estaba convencido xa daquela de que a media ducia de historias que compoñen a obra presentan un xenuíno teselado estrutural, unha arquitectura interna de panelado casular onde cada relato longo goza de total independencia, de tal xeito que o libro, ollado ao microscopio, amosa ás claras as células narrativas autónomas, máis contemplado a simple vista non mente na súa aparencia orgánica. Xustamente nesa articulación de mecano autoconsistente residía, ao meu ver, unha das claves da obra, que ofrece un entrelazado de sucederes sorprendentes —ou non tanto— que lles acontecen a seis personaxes de radicación compostelá e extracción social e dedicación profesional abondo diversa: un funcionario do concello, traballador e abnegado, que ten como cometido buscar os familiares galegos de vellos emigrantes; a dura vida dun vendedor ambulante senegalés que, de xeito inesperado, atopa o amor e se ve envolveito nun asunto criminal; as intensas vivencias carcerarias dun preso acusado de violación a unha menor e a tensa soidade na que vive ese presidio a súa parella; a denodada (e case épica) loita sindical na que se embarca unha caixeira de supermercado por un despido improcedente ou a fuga de auténtico relato de espionaxe á que se ve obrigada unha detective privada que procuran para liquidar.
O tempo vai pasando e vai, tamén, quitando ou dando a razón. O feito de que agora poidamos ler en italiano esta novela mercé aos bos oficios editoriais de Teófilo e á pericia da experimentada Castelli coido que son o mellor testemuño de que un non andaba tan errado cando salientaba o valor metaliterario, a xeometría esférica e o xogo especular cos que está cosida esta excelente narración, posuidora dunha prosa líquida, directa e de absoluta eficiencia no dicir.
Non hai, pois, escusa posible para non animarse á lectura da escrita de Manuel Portas, ben na súa natural expresión en Un dedo manchado de tinta (que conta, amais, co atractivo de incluír un cd con temas de Clara Pino e Rubén Abel que musican o sentir do sexteto protagonista), ben nesta súa nova vida na lingua do Dante como Un dito macchiato d’inchiostro (impecablemente editada e traducida).
Oxalá tras desta veñan máis traducións a outros idiomas, desta e doutras novelas do mesmo autor, que corra a tinta viaxeira; tamén, por suposto, que suceda o mesmo coa escrita de tantos outros autores e autoras de Galicia. O noso campo literario fortalecerase, seguirá gañando relevo e xeral admiración e gozaremos da alegría de saber que a literatura deste recanto do mundo se recibe con ben en moitos outros lugares nos que ollan para nós querendo coñecernos máis e mellor.
[El Ideal Gallego e Diario de Ferrol, 10-5-2020]
Criticalia 