Fábula quelónida

Paula Carballeira é unha das máis versátiles escritoras de literatura infantoxuvenil galega, capaz de ensaiar con igual talento a poesía infantil, a narrativa xuvenil, o álbum ilustrado, os textos de prelectura ou o teatro para nenas e nenos, ilusionantes angueiras que aínda lle deixan tempo para facer agromar versos para persoas medradas, prodigar o seu labor de contacontos e cultivar a súa faceta de actriz, o que a converte nunha auténtica todoterreo que non deixa de sorprender pola calidade e variedade das iniciativas artísticas que acomete.

Hai pouco sumou á súa longa nómina de títulos un novo volume que resulta un estimulante desafío lector. Estou a me referir a A tartaruga Amodovou, texto de pequeno formato que veu a luz da man de Oqueleo, colección que moitas alegrías literarias leva dado nestes últimos tempos e que recomenda a obra para lectorado de seis anos en diante.

A tartaruga Amodovou é a historia do quelonio que lle dá nome, da súa vida dende o berce ata o se ir, un relato que é unha andaina polo mundo adiante e tamén unha viaxe interior, pois Amodovou vai descubrindo amigos e lugares ao tempo que aprende a distinguir o accesorio do verdadeiramente esencial para unha vida feliz e plena.

Como fábula moderna, a historia de Amodovou resulta unha narración emocional e sapiencial, que convida á reflexión de xeito lúdico e que pode servir como eficaz proposta para que as nenas e nenos interioricen os valores da amizade, a capacidade de superación, a curiosidade por aprender, a importancia da vontade, o decisivo da experiencia e da sabedoría acumuladas e, por suposto, o absurdo inicuo das guerras e dos enfrontamentos humanos.

As páxinas deste libro están cheas de reveladores diálogos, de imaxes e símbolos que encarnan positivas mensaxes polas que se quere apostar, como a liberdade das aves voadoras, a beleza e inmensidade abraiantes da natureza, a diversidade enriquecedora do planeta e, sobre todo, a posibilidade dun mundo mellor, en paz e solidario.

Tan luminosas ensinanzas teñen cumprido espello nas suxestivas ilustracións que Ana Seixas creou para este relato, toda unha explosión de cores e formas que invade as páxinas e dialoga co texto de Paula Carballeira para facer de A tartaruga Amodovou un libro inesquecible, que moito presta recomendar e polo que cómpre parabenizar a ambas e a Oqueleo.

[El Correo Gallego, 25-5-2020]

Unha fábula moderna

Hai moito que sigo con interese a escrita de Paula Carballeira. Tanto é así que son varias as ocasións nas que manifestei publicamente o meu parecer sobre libros seus, admirando sempre a capacidade camaleónica da autora para conectar por igual co lector infantilxuvenil e co adulto, co que prefire o escénico e o que opta polo poético, co que lle resultan agradables as narracións curtas e co que goza do álbum ilustrado. Todas estas facetas literarias confirman a súa andaina como unha das máis plurais e orixinais dos últimos anos, polo que a aparición de cada novo libro seu resulta un estimulante desafío lector.

Esta sorprendente versatilidade de Carballeira levoume estes días atrás a me debrocar na narración breve A tartaruga Amodovou, un volume de pequeno formato da colección Oqueleo ideado para o lectorado de seis anos en diante.

A tartaruga Amodovou é a historia do quelonio Amodovou dende o seu nacemento ata a vellez. Un relato que é, ao tempo, unha viaxe física e unha viaxe interior, emocional e sapiencial. Deste xeito, a tartaruga Amodovou percorre, no seu vagaroso pero incansable camiñar, os máis diversos lugares, igual por terra que por mar ou por aire, e neles coñece outros animais que a axudan, a advirten ou a aconsellan.

É, por tanto, unha fábula moderna que quere facernos reflexionar sobre cuestións axiais e servir, así, de lúdica ferramenta de aprendizaxe para os máis noviños: o valor da amizade, a capacidade de superación, a curiosidade por aprender, a importancia da vontade, o decisivo da experiencia e da sabedoría acumulada e, por suposto, o absurdo inicuo das guerras e dos enfrontamentos humanos.

Un dos moitos acertos desta proposta de Carballeira está, ao meu ver, na transparente fondura dos diálogos e situacións que se formulan, esa admirable facilidade da escritora de Maniños para abismarnos nos máis graves problemas de xeito que se volvan de comprensión diáfana para grandes e pequenos. E facelo, amais, integrando no relato o coral simbólico doutros seres e realidades que representan valores positivos polos que se quere apostar: a liberdade das aves voadoras, a beleza e inmensidade abraiantes da natureza, a diversidade enriquecedora do planeta, en fin, a posibilidade dun mundo mellor, en paz e solidario.

 Nesa vontade de conectar co lectorado máis miúdo A tartaruga Amodovou conta coas suxestivas ilustracións de Ana Seixas, unha explosión de cor e de formas, que xeometriza a visión de animais e lugares e deixa que a páxina se inunde de elementos, que se desborde en asimetrías que encaixan como nun inacabable e vertixinoso puzzle co relato escrito por Carballeira.

Publícanse cada mes ducias de libros en todo o mundo nos que se tratan, de xeito sisudo e moi académico, os asuntos sobre os que versa este libro. E claro que nesoutras obras se ha de atopar moita e moi cumprida información técnica verbo do ecoloxismo, o antibelicismo e a convivencia harmónica dos seres. Mais non hai moitos —todo o contrario, son ben escasos— os relatos nos que tan transcendentais cuestións se trasladan a pequenos e non tan pequenos con acuidade suma e sinxeleza non exenta de fondura. Por iso estou convencido de que a lectura de A tartaruga Amodovou ha de ser para moitos adultos unha intelixente e fermosa chamada á conciencia e, para os que agora medran aprendendo a vida, o espello dun mundo futuro mellor que entre todos teremos que construír, devagar, sen présas, como o paso de Amodovou, pero coa firmeza e a convicción que nos ensinan as súas voluntariosas patas nesta inesquecible historia.

[El Ideal Gallego e Diario de Ferrol, 19-1-2020]

 

Onomástica & Co.

Paula Carballeira é un deses escasos nomes que nunca defraudan. Un novo libro seu no mercado ha ofrecer sempre alicientes abondos para poder consideralo como ben recomendable, por iso cada vez que entra pola porta unha obra súa póñoa de man para debrocarme nela en canto teña o mínimo vagar.  Así fixen tamén con Bruxa e familia, a nova historia que nos brinda e que figura incorporada á nacente colección Oqueleo de Obradoiro-Santillana, un relato de xenerosa imaxinación narrado co oficio e saber característicos da escritora ferrolá.

No ronsel do Gerald Durrell máis lúdico e amante dos animais pero peneirado cunha portentosa fabulación que fai destes tan marabillosas coma singulares compañas, Bruxa e familia ofrécese como un xenuíno catálogo de seres que rodean a rapaza protagonista, unha bruxa noviña que vive nunha casa de pedra e da que desconfía a veciñanza polos seus oficios, malia a súa indubidable bondade.

A bruxa ―da que non saberemos que se chama Onomástica ata o derradeiro capítulo dos dezasete de que consta a obra― convive así cun mangado de extraordinarios amigos animais, que a confortan e lle fan compaña, definindo o seu moi especial mundo. Entre estes atópase o caracol Prisciliano, que vive feliz nas humidades do cuarto de baño con vistas; a araña Sétima, que pendura leda por toda a casa adiante; a mosca do inverno Cornucopia, que custodia o fogar nos tempos fríos ata a chegada da súa parentela de verán; a escolopendra Pérfida, pequeneira e desconfiada; o rato Caruso, gran cantor co que ensaia duetos a súa amiga bruxa; o monstro do tellado, un fusco lobishome ao que custa achegarse; a curuxa Carmila, sempre sabia e protectora; a toupa Altamira, furadora de soños e paisaxes; a nena Rosaura, a única visitante humana que ousa compartir risos coa bruxa, a quen adora; a familia de debaixo do testo, unha presa de miñocas que baixo as raíces viven tranquilas sen que as ameace paxaro nin toupa ningunha; o merlo Tristán, que fai os oficios de espertador para a bruxa; e aínda as gatas Isis e Nefertiti, o cadela Morgana e mosquito tigre Bengala ou a Xoaniña, compañas leais ou ocasionais desta meiga boa e espléndida, tanto que mesmo celebra unha tripla festa de aniversario: unha para todos os animais amigos da casa; outra para os animais que benquere e andan por fóra do fogar e unha terza para a familia humana, á que non lle queda máis remedio que tolerar o exotismo de ter unha parente bruxa.

Escrita cunha prosa que flúe graciosamente, moi equilibrada na adxectivación e con preferencia polos períodos transparentes e os parágrafos curtos, Bruxa e familia é unha historia que a editora presenta como idónea a partir dos oito anos, pero que abofé fará tamén as delicias dos que teñan moitos máis e poida que dos que teñan un ou dous menos, pois axudan a isto as atractivas ilustracións coas que Lucía Cobo foi vestindo toda a narración.

Deixádelle entrar a Bruxa e familia nos vosos intres lectores ou regaládeo ás vosas pequenas e pequenos. Comprobaredes que a maxia da escrita de Paula Carballeira fai a vida máis amable e, sobre todo, máis animalmente divertida, máis esperanzada, máis luminosa. ¿E el cómpre aínda máis?

[El Ideal Gallego e Diario de Ferrol, 2-7-2017]

O señor do refugallo

Sucédeme unha cousa prodixiosa cando leo a Paula Carballeira: esquezo que son un adulto, volvo á dondura da infancia, cando o mundo aínda era neno e meu ollar desoblicuo.

Volvín experimentar esa gratísima sensación coa súa última peza teatral, O refugallo, obra coa que obtivo o VI Premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil, un texto do que puideron gozar xa os asistentes á representación que da obra fixo a compañía Berrobambán no Salón Teatro meses atrás.

O refugallo é un texto en seis escenas e apenas catro personaxes, hipercaracterizados dende o propio nome: Isolda, unha nena que, como máis prezada posesión, ten un libro de viaxes; Borboronte, un neno ao que acompaña a todas partes a súa amiga a tartaruga Úrsula; Hipatia, outra nena que é quen de ver o ceo co seu telescopio e Lustucrú, un outro neno que ten unha pata de pau e uns naturais dotes de mando.

Xuntos van embarcarse na aventura de construíren un barco a partir do refugallo do vertedoiro no que viven. Un barco de ilusión, que os leve ás Illas Galápagos, vale dicir ao Paradiso co que todos eles soñan, un lugar máis alá da miseria na que viven, do mundo lixo no que lles tocou habitar.

Hai nesta obra, aparentemente ‘inocente’, unha fondura na denuncia social que xa quererían para si moitas pezas adultas pretensamente engagées. O ecolóxico, a denuncia da marxinación e a exclusión de clases, a resolución dos conflitos e a aposta a prol da non violencia van tramando, sutilmente, as accións e situacións que os catro protagonistas viven.

O refugallo é unha magnífica recreación de como a vontade pode lograr cambiar o mundo e mellorar as relacións interpersoais procurando espazos de converxencia. Neste sentido, O refugallo ten evidentes concomitancias con O señor das moscas de Golding, pois ambos comparten ese escenario de personaxes nenos que deben atopar o xeito de convivir, o que non sempre é doado. Difiren, claro está, na resolución, drástica no caso do autor de Cornwall, positiva e utópica no de Carballeira.

Leda, divertida, imaxinativa e chea de coruscantes diálogos, O refugallo é unha peza que se le dun tirón, pois reconcilia a un co máis nobre da especie e lémbranos que todos somos capaces de ser moito mellores.

Moi atinada tamén a decisión de encargar a Dani Padrón as ilustracións para a obra, pois os xogos de tinturas e de degradados, a especialísima combinación de luces e sombras e a definición admirable do seu trazo fan deste debuxante unha aposta segura diante de calquera reto literario que haxa que traducir a imaxes, conferindo sempre a súa particularísima ollada.

Paula Carballeira volve sorprender coa altura e acerto deste O refugallo, sobresaliente creación que nos deixa personaxes memorables como a xeógrafa soñadora Isolda, o fidelísimo e paciente Borboronte, a vital e aventureira Hipatia ou o sensato e conciliador Lustucrú, o señor do refugallo, líder dunha expedición ao corazón da esperanza.

[Publicado en Praza Pública o 14-2-2014]

Radiocrítica 20-1-2014

Velaquí a primeira Radiocrítica do 2014, emitida o pasado luns día 20 de xaneiro en Ames Radio (107.2 FM).

Nesta ocasión, falei con Nazaret López sobre o Dessertstorm. II de Laura Luna e José María Picón (I, 2’34); a peza de teatro infantil O refugallo de Paula Carballeira (I, 7’12 e II, 0’00); a tradución do Ulises de James Joyce (II, 5’01 e III, 0’00); o ensaio Presenza dunha Ausencia de Anxo R. Ballesteros (III, 1’41) e mais a novela A lúa da colleita de Anxos Sumai (III, 5’00).

       http://www.goear.com/embed/sound/1ac4b3f

a     http://www.goear.com/embed/sound/69c7a75

a     http://www.goear.com/embed/sound/d151d24