Twain en Camelot

A literatura é a vida cando a vida é unha aventura. E así foi para Mark Twain, o pai da novelística estadounidense moderna, un auténtico portento da natureza que fixo de todo e en todos sitios, pois nos seus sesenta e cinco anos de vida pouco houbo que non coñecese ou experimentase.

Nacido en Florida en 1835, ben pronto foi levado pola súa familia á beira do río Mississippi, onde se establecerían nunha pequena vila, Hannibal, con porto fluvial e mil historias que aprender para logo as contar. Desa súa estancia, de todo o que alí veu, oíu e gozou nacerían logo As aventuras de Tom Sawyer e aínda As aventuras de Huckleberry Finn.

Alí foi tamén onde o demo da tinta o atacou por vez primeira. Comezou, así, a traballar nunha imprenta local e, pouco despois, de tipógrafo do Hannibal Journal, o periódico que dirixía o seu irmán máis vello, Orion. Foi naquel rotativo provinciano e pintoresco onde apareceron os primeiros artigos de Twain, nun momento no que aínda se conformaba con relatar o mundo sen vivilo.

Mais ben pouco lle duraría aquel vagar repousado e botouse aos camiños para ser primeiro impresor en Nova York e Filadelfia, máis tarde piloto dun barco de vapor que cruzaba o Mississippi, logo mineiro nas lonxincuas terras de Nevada e aínda soldado confederado, para rematar regresando ao periodismo, que sería a súa dedicación definitiva ata o seu pasamento en Connecticut en 1910.

Pois ben, se hai unha obra na que o espírito inquedo, crítico, irónico e descrido de Twain tomou corpo esa é, a non dubidalo, Un ianqui na corte do rei Artur, relato desmitificador, distopía no pasado na que se fala sempre do presente e a súa problemática servíndose dese sutil subterfuxio de transposición temporal.

Divertida como poucas, Un ianqui na corte do rei Artur foi á novelería histórica e bretonizante do seu tempo o que o Quixote fora no seu ás novelas de cabalería. Acabou con elas non por peche, senón por reconversión do negocio. Despois de Twain esta escrita medievalizante de tinturas arcaicas ficou definitivamente arrombada para dar paso a unha nova realidade literaria: a novela crítico-social de ambientación histórico-mítica.

As peripecias do mecánico Hank Morgan que, logo de sufrir un accidente e quedar inconsciente, aparece fantasticamente no Camelot de Artur sérvenlle a Twain —a través do tamén moi cervantino recurso do manuscrito atopado— para describir os sensentidos e absurdos sociais do seu tempo, véndoos reflectidos nese espello prebrechtiano que é ollalos no ridículo de séculos pasados. A loita de clases, as convencións e hipocrisías, as desigualdades e abusos, os costumes obsoletos e as prácticas inxustas e arbitrarias van desfilando por esta corte artúrica de cabaleiros e damas abraiados ante os portentos tecnolóxicos que é quen de poñer a funcionar Morgan, pero que, lonxe de mudar as súas mentalidades, non fan senón acusalas en negativo.

A explotación, a superstición, o engano e a ignorancia dese mundo de cabaleiros da Táboa Redonda son as mesmas que Twain quixo denunciar na Norteamérica finisecular que lle tocou vivir e que é, no esencial, o mesmo mundo que nós hoxe padecemos.

Por iso, esta competente tradución de Carlos Acevedo da moi amena Un ianqui na corte do rei Artur é un novo albo da división narrativa de Kalandraka Editora, quen recupera para o lectorado galego un título clave das letras occidentais, versionado en múltiples ocasións, traducido a unha chea de idiomas e adaptado cinematograficamente varias veces.

Para pequen@s e grandes, apocalípticos e integrados, tirios e troianos, Un ianqui na corte do rei Artur resultará unha lectura máis que agradecida, porque, como o propio Twain lembraba sempre, “a raza humana ten unha arma verdadeiramente eficaz: a risa”.

[Publicado en Praza Pública, 27-5-2013]

O demo de Twain

Acompañoume estes días a relectura dun clásico: Mark Twain, aquel traballador de imprenta, capitán de barco, oficial confederado e xornalista —entre outras moitas peregrinas ocupacións— que se fixo famoso creando inesquecibles personaxes como Tom Sawyer ou Huckleberry Finn e que acabou por ser recoñecido como un dos máis destacados narradores estadounidenses no tránsito da escrita realista de fins do XIX ata a modernista de comezos do XX.

O título que me deu a escusa para volver ao sempre maxistral Twain foi O forasteiro misterioso, valiosa tradución de Alejandro Tobar do texto orixinal inglés que, xunto ao Servizo de Correos do decote polémico e revolucionario Charles Bukowski, constitúe a estrea dun novo selo editorial capitaneado polo propio Tobar: o compostelán Hugin e Munin.

O forasteiro misterioso é unha peza singular na traxectoria literaria de Twain. Para empezar, non foi nin sequera publicada en vida do autor, senón que este deixou mandado ao seu albacea Albert B. Paine que non se dese a coñecer ata despois da súa morte, como así foi, pois a primeira edición da novela non vería luz ata 1916, cando xa transcorreran seis anos dende o seu pasamento.

En esencia, a trama da obra cóntanos a chegada á pequena vila austríaca de Eseldorf de nada máis e nada menos que Satanás, quen traba amizade con tres rapaces (un dos cales é o encargado de nos transmitir os feitos relatados) e acaba subvertendo a orde social do pobo ata facer aflorar todas as vilezas e miserias agochadas no interior de cada un dos habitantes desa poboación austríaca de fins do século XVI.

O leitmotiv do estranxeiro que chega a unha poboación e caotiza o seu día a día non era novo na prosa de Twain, pois xa o empregara no célebre relato “O home que corrompeu Hadleyburg”, pero aquí alcanza cotas satíricas dunha mordacidade e crueldade implacables ante a hipócrita e mesquiña condición do ser humano que nunca antes zumegaran nel tan profusa acedía.

Tremendamente actual na temática e reflexión sociomoral que propón, O forasteiro misterioso de Twain é unha lectura máis que recomendable nestes tempos de tanta impudicia plutocrática, vesania dos inhumanos mercados e vomitivo proceder do cortello político. A edición que agora ofrece Hugin e Munin a través da versión galega de Tobar ha ser acaída escolla para todos os que se animen con esta obra, moi ben editada e cun agradable deseño e maquetación que, seguro, axudarán a distinguila positivamente nos andeis das nosas librerías.