Arredor de Fernando Pérez-Barreiro Nolla

O luns día 5 de febreiro a xornalista Patricia Hermida tivo a xentileza de me entrevistar a propósito da aparición dos Poemas do carricanto, a recolleita lírica da escrita do ferrolán Fernando Pérez-Barreiro Nolla que preparei para Espiral Maior. A conversa, que reproduzo tras estas liñas, emitiuse en RNE-Radio 5 e, malia a súa brevidade, houbo nela tempo para trazar un breve perfil do intelectual e significar o relevo da súa poesía e o que significa a súa recuperación. Moi agradecido a Patricia Hermida pola súa dedicación e profesionalidade.

Arquitectura da mudez

Poucas estreas nos últimos anos deixaron tan bo sabor de boca como O pouso do fume, o poemario co que hai agora un lustro se daba a coñecer a escritora do Bergondiño Dores Tembrás. Había naquela voz que nacía un recendo novo, unha airexa soterrada que pulaba por saír á superficie e facer estourar as raíces. O alento de quen tempera os versos a lume manso para que vaian tomando corpo de seu e viren rexos na súa fraxilidade de miolo.

Quixen saudar no seu día aquela estrea, como tamén o fixen cando respirou fóra da auga O peizoque Roque (2012) e toda a parroquia máis nova se aledou o indicible daquel pisces que sumaba ás súas amizades. Certei cando entón escribín que había en Tembrás un abanar de palabras que daría moito e ben que falar. Sei que así foi tras a lectura de Cronoloxía da urxencia, o seu máis recente libro de poemas, gañador hai uns meses do XVI Premio de Poesía Concello de Carral, texto que agora publica Espiral Maior cun exquisito prólogo de Pilar Pallarés.

Cronoloxía da urxencia é inequivocamente tembrasiano. Están marcadas nel as pegadas dactilares da súa escrita e non hai ren que habite os días da autora que non deite aquí o seu agradecido delampo.

A de Tembrás é unha poética do silandeiro ascensional, un liberarse dos ruídos millenta que acoran o ser, unha endeita na procura das fírgoas nas que a identidade se libera, repregándose sobre si mesma, autoexplorando os vieiros nos que se é a contraluz, coa seguranza de que non hai certezas, coa dúbida dun eu que devagar se redefine en bucle imparable.

Mais os versos desta Cronoloxía da urxencia traen tamén as xornadas dunha infancia de amoras, a éxtase da contemplación ruralia, o tasto do chocolate, o papel de estraza, os regos tubérculos.

Veñen as imaxes dos líquidos efluvios, do beliscar de dermes nun axexar, desaloxar, ofrendar dos corpos, as olladas, os desvíos. Erótica sensualísima, velaíña cartografía do sentidos a vibrar, refundándose nun nadir amante.

Todo e mais coa celebración e gozo da palabra plena, da alba do canto indagatoria, reflexiva, metapoética en tanto en canto se di e interroga a si mesma na multiplicación infinda dos espellos versos e inversos, o vasto océano da dicibilidade do inefable.

Tembrás, que ten percorrido todas as Esquiagrafías, deixado as Dispositivas a clareo para nos revelar, mesmo envelenado docemente co seu Opium ou silabario, lega aquí esta “cronoloxía de urxencias/ arquitectura da mudez/ entre/ palabra e palabra/ pasar lambendo”. Para quen le, un laminar de beizo versal que queima tanto como vivifica, experiencia de vertixes interiores a colidir que abrasan co seu fulgor, reinando neste estraño estío que nos trae tan gratos compañeiros de viaxe como este poemario iluminado na cuberta por Ovidiu Batista, páxinas para soster os pulsos cada noite, cada mañá.

[El Ideal Gallego, Diario de Ferrol, 10-8-2014]

Crisálida de sal

Teño escrito en máis dunha ocasión que a singularidade poética de Eva Veiga convértea nunha das voces máis interesantes deste tempo. A súa cada vez máis ampla traxectoria confírmaa como un valor sólido das nosas letras, ás que xa achegou poemarios de referencia como Paisaxes do baleiro (1999), A luz e as súas cicatrices (2006), Desconcerto (2006) ou A frecha azul do teixo (2010), por citar só algúns títulos.

Nese camiñar ascensional, de depuración lírica e extrema intensión, chega agora A distancia do tambor, volume que resulta da publicación do orixinal que hai uns meses presentara ao XIII Premio de Poesía Fiz Vergara Vilariño do Concello de Sarria, onde recoñeceron pronto a súa excelencia os tamén creadores Alfredo Ferreiro, Rosa Enríquez e Xerardo Quintiá.

A distancia do tambor é un mosaico, un mapamundi de anacos de cristal esnaquizados que ora escintilan en pequenos haikus ora rebrillan en poemas en prosa, igual se verten nas musicalidades ritmadas ca na dicción apositiva e de enunciación espida.

Van e veñen por estes versos os símbolos que lle son propios á escritora; poño por caso, as cicatrices omnipresentes. E vaise tecendo unha saba de sentido que regresa, máis unha vez, aos lugares e conceptos nos que desembocan decotío a de Ombre: velaí o Tempo e seu espazo elástico, o baleiro e o ser, a memoria e o autorrecoñecemento na proxección pretérita, en fin, as columnas vertebrais dunha filosofía versal que glasea en sintagmas e imaxes luídas e insólitas, dicir novo para vellas angueiras.

Sabe Veiga da palabra súa e da acordanza que “arderá igual esta febre/ na memoria das árbores”, que hai “quizais algo inesperado/ que cae fóra do teu campo/ e fai a súa casa en si/ fúndese como en materia/ doutra luz/ que non serve/ para nada”. Porque neste ollar da revelación convén “tentar/ o centro/ que garda/ o centro/ infindo/ da non distancia” e ser plenamente consciente de que “onde ti estás/ hai un eco/ que se ispe/ das palabras,/ que se ocupa/ en desaparecer”.

Na difusa liña entre o que esvaece e o que permanece, entre a sombra dun eco, silencio agoniante que acompaña as horas mortas, as calexas sen saída e os soños esmacelados, as palabras que se non din e o sentir que esborcela. Nese intersticio fundante e matricial, na perpendicular dunha existencia autoindagatoria é onde Veiga sitúa este A distancia do tambor, lectura na que “na cicatriz/ dunha pinga de auga/ sobrevivir”, como quen di “a lus do mundo é a que arde nunha bágoa”.

Regresar á escrita de Eva Veiga é sempre entrega agradecida. Por iso recomendo aliviar os rigores estivais co lenitivo do alto verso de quen comprende que o vida é un perpetuo “descarnarse até o derradeiro e involuntario rumor desta/ crisálida de sal”. Lectio magistralis.

[El Ideal Gallego, Diario de Ferrol, 20-7-2014]

Ovos de sombra

Hai libros que son como un descenso aos infernos. Obras nas que o seu autor, extenuado tras unha intensión agónica, toca fondo e as cicatrices que a travesía do deserto deixa na súa ánima son tan profundas que só escribíndoas é quen de exorcizalas.

Tras a lectura de Bater de sombras, o máis recente poemario de Francisco X. Fernández Naval, un experimenta a dolorosa sensación de saberse rodeado de tebras, dunha escuridade mesta e líquida que atoa o corazón, que se deixa caer como chumbo derretido sobre as vas ilusións, sobre a amarga esperanza, sobre as soñadas ledicias.

Os versos de Fernández Naval laceran, marcan a ferro no espírito as horas aciagas, os infaustos pasares, as dúbidas sinistras. Os humanos somos, pero somos fatidicamente, condenados irremediablemente á escuridade das iniquidades, da traxedia, do ominoso. Todo o alaga un alento escuro, sen inocencia posible, un presente estéril e a inevitable derrota: “A sombra non se vence,/ é unha brétema/ que dilúe as formas,/ que reconstrúe as palabras nos ángulos/ de dentro”.