A caza do oso

Hai libros que se oen, que engadan cunha lectura que devagariño vai amolecendo nos oídos, xogando cos acordes e harmonías da imaxinación. Son obras que teñen a súa propia banda sonora, a súa impresión auditiva que vai acompañando as páxinas, como acontece con Imos cazar un oso, a tradución galega que Sandra e Óscar Senra Gómez realizaron do volume Going on a Bear Hunt, escrito por Michael Rosen e ilustrado por Helen Oxenbury, recoñecidos e moi populares profesionais británicos con máis de trinta anos de brillante entrega nos eidos da literatura infantoxuvenil, polos que recibiron moi numerosas distincións e o aplauso unánime tanto por parte do lectorado coma dos profesionais dos eidos didácticos e tamén literarios.

Imos cazar un oso non é senón a literaturización dunha moi coñecida canción infantil homónima que aprenden as nenas e nenos de fala inglesa como un xogo para desenvolver destrezas léxicas e que está inzada de estruturas repetitivas, rimas e onomatopeas:

We’re goin’ on a bear hunt,

We’re going to catch a big one,

I’m not scared

What a beautiful day!

Oh look! It’s some long, wavy grass!

Can’t go over it,

Can’t go under it,

Can’t go around it,

Got to go through it!

 

We’re goin’ on a bear hunt,

We’re going to catch a big one,

I’m not scared

What a beautiful day!

Oh look! It’s a mushroom patch.

Can’t go over it…

 

We’re goin’ on a bear hunt,

We’re going to catch a big one,

I’m not scared

What a beautiful day!

Oh look! It’s a wide river.

Can’t go over it…

 

We’re goin’ on a bear hunt,

We’re going to catch a big one,

I’m not scared

What a beautiful day!

Oh look! A deep, dark cave.

Can’t go over it…

 

Uh, oh! It’s dark in here.

I feel something,

It has lots of hair!

It has sharp teeth!

It’s a bear!

 

Hurry back through the river,

Back through the mushroom patch,

Back through the long grass

Run in the house and lock the door.

Phew! That was close!

 

I’m not afraid!

a

Como se deduce da letra da canción, esta divertida historia relata a xeira dunha familia que se lanza á aventura de dar cun oso pero, cando finalmente o atopan, o medo polo mesmo fai presa deles e escapan a correr ata que regresan sans e salvos ao seu fogar.

Ideal para lectorado que principia co exercicio das primeiras destrezas lectoras, Imos cazar un oso é un álbum co que aprender tamén sobre os medos, a vida do campo e os animais, os fenómenos meteorolóxicos e, sobre todo, fomentar o tempo de lecer en familia. Unha obra que, amais, figura magníficamente ilustrada polas acuarelas ora en branco e negro ora a toda cor de Oxenbury, quen realiza aquí un fermoso percorrido visual polo relato de Rosen, co que moi ben se complementa.

Imos cazar un oso, editado en cartoné e formato álbum por Kalandraka, é un libro para perderse nas reviravoltas dos seus sons e debuxos e deixarse sorprender, gratamente, pola maxia dunha aventura familiar altamente sensorializada.

 

Arte múrida

O holandés Leo Lionni (1910-1999) medrou cando neno rodeado de artistas e fascinado polos animaliños. Súa nai fora cantante de ópera, seu tío Piet era pintor e el pasaba as horas coidando dun pequeno terrario que convertera no seu particular parque xurásico a escala.

Non é de estrañar, pois, que cando se fixo adulto se dedicase profesionalmente a dirixir a parte artística de varias publicacións e que, a punto de facer o medio século, decidise pór palabras e imaxes sobre o papel, recollendo nel as fantásticas historias que contaba aos seus netos.

Así naceu o seu primeiro libro, Pequeno Azul e Pequeno Amarelo, durante unha viaxe en tren na que fora recortando anaquiños de papeis de cores para enredar a imaxinación dos pequenos da familia. Logo virían unha chea de obras máis e a fama e recoñecemento unánimes, que fixeron dos seus títulos auténticos long sellers que pasan de xeración en xeración.

Entre nós ten sido a viguesa Kalandraka a que popularizou as historias de Lionni para as noviñas e noviños. A casa máis grande do mundo, Frederick ou Nadarín son outros tantos títulos traducidos do autor, quen en moitos dos seus textos escolleu ratiños como protagonistas das súas modernas fábulas.

É este o caso do relato O soño de Matías (Matthew’s Dream), que agora publica o selo de Vigo en versión de Xosé Manuel González Barreiro, quen xa se encargara de traducir outros libros deste artista para a editora.

O argumento deste O soño de Matías preséntanos un rato cativiño, fillo dunha familia moi humilde, que, logo dun momento inicial de indecisión e a raíz da súa primeira visita a un museo, decide que, de maior, quererá ser pintor. A partir deste momento o mundo de Matías, que así se chama o roedor, cobra sentido e as cores, as formas e os volumes ordénanse para dar paso a un cadoiro de posibilidades pictóricas que o levarán a converterse nun famoso artista admirado pola comunidade múrida.

Esta historia agrada grandemente tanto pola vistosidade das súas ilustracións, cheas de cor e máxicas colaxes, coma pola aparente inxeleza e segura positividade da súa mensaxe textual, que para os máis novos e novas ha representar un convite á superación persoal e a aposta polas ilusións futuras, pero que tamén poderá ser lido polos adultos como unha reflexiva parábola sobre a definición mesma do concepto de arte e a súa interpretación á luz do propio proceso creador.

Álbum de calidade contrastada, por tanto, este O soño de Matías de Leo Lionni, unha colorista e soñadora declaración da fascinación pola creatividade e firme vontade de mellora traducida con moito ben por González Barreiro.

               //e.issuu.com/embed.html#0/1052271

Calidade a bandadas

Nada novo digo se digo que o labor levado a cabo dende hai anos por Kalandraka Editora merece acendido aplauso. Mais coido que nestes últimos tempos esta liña xeral de excelencia ten alcanzado as máis altas cotas.

Como mostra do que afirmo podo aducir o álbum ilustrado Bandada, escrito e debuxado por María Julia Díaz Garrido e David Daniel Álvarez Hernández, ilustradores mexicanos que foron vertidos ao galego por Manuela Rodríguez.

Bandada é unha historia da Humanidade en clave de fábula. Uns paxaros antropomorfizados desenvolven idénticas angueiras, soños, perversións e dramas que os que a nosa propia especie exemplifica ao longo da Historia. Importa, por tanto, o simbolismo que este relato encerra, pois nel reside a mensaxe asemade instrutiva e liberadora do libro.

Distinguida co V Premio Internacional Compostela de Álbum Ilustrado, esta obra é un acabado exemplo de virtuosismo técnico no dominio das imaxes a carbonciño e escrita esperanzadora e reflexiva, non por iso exenta de tenrura e delicadeza. Unha auténtica alfaia visotextual que moito prestará en calquera biblioteca que se prece.

Un mundo de contos

The Master, the Servant and the Death and other Tales é o máis recente libro do narrador inglés radicado en Galicia Tim Bowley. O volume, que reúne unha decena de historias, foi traducido ao galego por Carlos Acevedo para a súa publicación por Kalandraka Editora, lingua na que se publica orixinalmente.

Nada podo dicir da idoneidade da tradución de Acevedo ―agás que preferiu non respectar o título de partida―, pois xa digo que o texto en inglés non veu luz e, polo mesmo, non hai posibilidade de comparanza. Centrareime, pois, na versión galega e no interese da proposta literaria que ofrece.

As dez narracións tituladas en galego Non hai escapatoria e outros contos marabillosos recollen outros tantos relatos de tradición oral pertencentes a moi diversas culturas europeas e asiáticas. Son, pois, en puridade, creacións de segundo grao, re-creacións a partir do material oral gardado secularmente por eses pobos ás que Bowley chegou a través das lecturas dos compiladores desas tradicións para logo, unha vez adaptadas e feitas súas, transmitilas oralmente nos seus espectáculos como contacontos, arte na que é un recoñecido profesional.

O libro, por tanto, nútrese dese vizosísimo acervo oral que Bowley (re)escribe enxertando nel maxinacións de cuño propio e mixtificando relatos previamente diferenciados para conseguir, así, narracións que, sendo ben coñecidas e antigas, gañan novo sangue para o público actual.

A historia bíblica de Lot, os traballos de Hércules da mitoloxía clásica, o descenso aos infernos de Orfeo na procura de Eurídice, as lendas indo-bengalís do papagaio sabio, os relatos do mítico As mil e unha noites, os amoríos de humanos e seres mariños dos contos sibero-islandeses, os heroes infatigables da tradición gaélica, os seres máxicos da Europa central e Escandinavia, as narracións rusas de tsarinas namoradas e navegadoras, todo ten cabida neste grande contedor de marabillas que Bowley labrou seguindo o modelo doutros seus libros anteriores, poño por caso, O Rei Oso Branco e outros contos marabillosos (tamén editado por Kalandraka) ou o anterior Seeds on the Wind (este en edición bilingüe inglés-castelán e traducido por Casilda Regueiro).

Non hai escapatoria e outros contos marabillosos é unha moi amena lectura para pequen@s e non pequen@s fermosamente ilustrada por Óscar Villán. Toda unha sorte que Kalandraka publique esta obra, pola que cómpre parabenizar a Tim Bowley.

A prol das nenas

A Editorial Kalandraka avanza no seu proxecto de ir aos poucos trasladando á lingua de noso a emblemática colección ‘Dalla parte delle bambine’ que hai agora corenta anos comezou a publicar en Italia a escritora Adela Turin, pensadora do grupo milanés Rivolta, moi vencellado ao movemento feminista. Co obxecto de combater a discriminación de xénero dende o ámbito do patriarcado familiar e darlle unha volta ao machismo imperante en boa parte da literatura infantoxuvenil daquela altura, Turin publicou entre 1975 e 1980 unha vintena de títulos ilustrados por Nella Bosnia que ben pronto se popularizaron non só en toda Italia senón en boa parte de Europa.

Daquela iniciativa literaria naceu en París anos despois —tamén da man de Turin e mais de Silvie Cromer— a asociación Du côte des filles, moi activa no estudo e denuncia do sexismo no Ensino e na sensibilización desta problemática nas instancias educativas, culturais e gobernamentais.

Pois ben, imbuídos dese positivo espírito de xustiza xenérica, @s responsables de Kalandraka apostaron por traducir o orixinal italiano Rosaconfetto a través da súa versión francesa, Rose bombon, labor levado a cabo por G. Tolentino, volume de Turin / Bosnia que vén así sumarse a Arturo e Clementina, publicado hai apenas uns meses con unánime aceptación de lectorado e educador@s.

Rosa caramelo, que así se titula a versión galega desta orixinal narración, presenta a vida singular de Margarida (unha licenza de tradución —e non é a única—, pois a protagonista ideada por Turin chámase, en realidade, Pasqualina), unha elefantiña que non consegue ser rosa nin adornándose con complementos desta cor, como si conseguen as súas restantes conxéneres, fermosas aos ollos dos elefantes grises, que entenden que na delicadeza desta observación colorista reside o segredo para, unha vez medradas, seren desexadas como esposas apetecibles.

Esta parábola onde as elefantiñas viven entregadas ao ornato con laciños, zapatiños e colares rosas namentres os elefantiños reloucan despreocupados nas lameiras e verdes prados, é unha moi transparente denuncia dos roles androcéntricos instituídos socialmente, que son liberadoramente subvertidos dende o momento no que Margarida-Pasqualina decide esquecerse do que dela se espera e marcha xogar cos elefantiños, servindo de exemplo ás restantes elefantiñas, que acaban por imitala, completándose a positiva rebelión xenérica.

As magníficas ilustracións que no seu día creara Bosnia para o relato seguen resultando, tantos anos despois, atractivas e moi acaídas para acompañar o texto de Turin, aquí impecablemente editado por Kalandraka en formato álbum ilustrado de tapas duras que ha gustar tanto a nen@s como a maiores que acompañen a lectura dest@s.