Alén do frío

Souben dos primeiros versos de Celebración de Gonzalo Hermo cando o pasado mes de outubro algúns deles foron premiados no III Premio de Poesía Manuel Leiras Pulpeiro organizado polo concello de Mondoñedo. Foi un sinal de atención, unha chamada que me fixo estar alerta e permanecer expectante á aparición das restantes composicións que habían de completar, finalmente, o volume que logo veu luz da man de Apiario, selo coruñés comandado polas tamén poetas Antía Otero e Dores Tembrás, que inaugura con este título a súa colección Cera labrada.

A intuición non me fallou e Celebración confirmou o bo saibo que deixaran aquelas primeiras composicións lidas no outono. Neste libro, a poesía de Hermo habita o frío para vencelo, procura a calor, o abeiro da transición cara a un futuro no que recoñecérmonos. O pasado é un espello deformante, unha memoria ficticia que cómpre superar. O inmobilismo, a compracencia do deixarse estar non cabe aquí. Os versos do de Taragoña mergullan na corrente do río, flúen para devir outro, son o resultado dun pular por riba da saudade, dos cisnes miraxe, do universo aparencial.

Celebración é carne da linguaxe tanto coma idioma do corpo. Somos palabra, temos a verba para articular o real e a nosa propia corporeidade é un interrogante ontolóxico que cómpre definir respecto do acto de creación, tamén da esfera do espiritual.

Dialóxico por definición, as entidades que participan no ir e vir de ideas que estouran escénicas neste libro son os actantes celebrativos, os que aprehenden das cicatrices e os inevitables insectos para congratularse por seguir adiante, por ser quen de deixar atrás a escoura, ler no musgo, abater o crac, finiquitar o espantallo da melancolía e ser ben conscientes do que “houbo que esquecer para aprender a ollar este ceo aberto/ este transitar dos corpos e dos días”.

Granada de Mauro Trastoy no centro do cosmos versal estoupando nunha fervedura que apague o frío de Eduard Velasco, o deslugar de Antonio Gamoneda, a lingua irrecoñecible de Jacques Derrida, o movemento sen retorno de Francisco Cortegoso, o esquecemento necesario de Antón Lopo, o cordial olvido de Chus Pato. Territorios “onde o sangue é raíz/ e o corazón un intruso que se move/ e avanza/ sobre o inverno” para berrar que “non tememos a morte./ Levámola dentro/ Celebrámolo”. Gonzalo Hermo: a linguaxe que dura, o corpo autoindagatorio, o amor na óptica, Tempo que se abre ao novo que ha de-vir.

[Faro de Vigo, 26-2-2015]

Letras en ronsel

Abandonounos o 2014, pero non nos deixou orfos. Tras de si deitou un feixe de lecturas de valor que hoxe me presta relembrar.

O ano narrativo foi feraz e houbo apostas ben variadas: dende a escrita autobiográfica, de relato reflexivo e primíparo, que achegou Inma López Silva en Maternosofía ata a aventura maratoniana nos antípodas que propón Santiago Lopo en A diagonal dos tolos, pasando pola narración memorística e de descubrimento da vida adulta e os seus secretos feridos por un tempo gris de A viaxe de Gagarin de Agustín Fernández Paz, o puxilato pola supervivencia nun tempo avolto do Olimpia Ring, 1934 de Xabier López López ou as miserias dos escenarios e a vida de Máscaras rotas para Sebastian Nell de Alberto Ramos.

Tampouco os poetas ficaron a barbeito. Velaí están para demostralo A segunda lingua de Yolanda Castaño, ironía e pensamento versal de retrouso idiomático e resaibo revelador; A última música das cousas de Bieito Iglesias, memoria dun eu en tránsito melancólico; A distancia do tambor de Eva Veiga, cicatrices, Tempo de Ombre, filosofía do que esfarela; Cronoloxía da urxencia de Dores Tembrás, poliedro de silencios, acougo na tormenta, o pensamento a autoesculcarse; As voces da máscara de Arcadio López-Casanova, o transterro, a vixilia do desposuimento, os devanceiros a guiar a palabra maxistral, o final esperanzado en Ondara; Fulguración e silencio de Xavier Rodríguez Barrio, a verba en diálogo fértil, a memoria do amigo que se foi e non se vai xa máis; ou Celebración de Gonzalo Hermo, poemas de eu post-crac, fracturas interiores que viaxan entre musgos e vísceras na queste da identidade propia.

Foi tamén, este, ano de ensaística sobresaliente. Abondaría con amentar a Historia da literatura galega. De 1853 a 1916. O Rexurdimento que o profesor Xosé Ramón Pena publicou hai uns meses, volume imprescindible para revisitar criticamente tan decisivo período do noso pasado literario. Mais a este título habería aínda que sumar os Livros que nom lê ninguém de Isaac Lourido, lúcido repensar das nosas condicións sistémicas e as súas derivacións, principalmente proxectadas sobre a obra de determinado grupo autorial; a reivindicación da memoria masacrada que Francisco Xavier Redondo Abal tenta restituír en Bibliotecarios e bibliotecarias infames e que se explica transparentemente no subtítulo: A depuración franquista do corpo bibliotecario republicano. O caso galego; ou mesmo a indagación teórica que Inma Otero Varela acometeu en A ficcionalización do eu: autoría e protagonismo das mulleres na literatura, inestimable ensaio a propósito do xenérico e o seu valor na proxección e interpretación dos suxeitos literarios da escrita máis recente.

Este esquemático guieiro resultaría incompleto se non se recordase que a produción infantoxuvenil brillou tamén con intensidade en obras como o poemario As redes de Inés, de Elvira Riveiro Tobío, versos de recoñecemento e agarimo ás traballadoras do mar; tamén en De como Chispo, o esquío, puido co frío de Toño Núñez, sagacidade e tenrura para superar os atrancos da vida; As noites de Xián de Concha Blanco, saudades mariñas dun mundo que non se concibe sen o rumor das ondas e, xa para os rapaces medianeiros, a magnífica Historia da bicicleta dun home lagarto de Fina Casalderrey, memoria de tempos facareños que a ilusión e a esperanza souberon borrar. Para os máis mozos, as regalías viñeron do Reo de Xesús Fraga, días de graffiti e ritos de paso, xeiras nas que a banda sonora das xornadas acompaña o albiscar dun futuro que se ten de labrar coas decisións propias; e, no poético, Penúltimas tendencias de Carlos Negro, versos contra a tiranía da moda e as trampas que ás rapazas tende, evidenciando adicións témeras, acusando a destrución das vontades. En fin, habería tamén que lembrar que o teatro e pur si mouve e ofreceu (re)edicións tan estupendas como a moi amena O achado do castro de Manuel Núñez Singala ou o máis grave e meditabundo Lapsus de Alfonso Pexegueiro, comedia do existir, infancia de moral mancada.

Letras en ronsel dun ano que esmoreceu e que serán sucedidas por novas ceifas ás que cómpre desexar nos traian tan bos momentos de lectura como deixaron estes libros que aquí pouso “coma cinza/ de rosas que onte encheron de perfume/ o mundo”.

[El Ideal Gallego e Diario de Ferrol, 4-1-2015]