Home 2.0

Interésame, de sempre, a poética de Carlos Negro pola súa singularidade. Nun campo literario onde os produtores adoitan transitar polo enlevado estético e a transcendentalidade significante ou a deconstrución fragmentadora e a atomización do sentido, que unha voz se ofreza transparente, sen pretensións crípticas e apostando polo ludismo literario e a desacralización dos discursos, resulta tremendamente refrescante.

Pode comprobarse a fluencia do ‘modo Negro’ na lectura de Masculino singular, o seu máis recente título, publicado por Xerais, un volume que, ao meu ver, completa unha triloxía de revisión de arquetipos que o de Lalín abrira con Makinaria (2009) e Penúltimas tendencias (2014).

En Makinaria denunciábase a tolemia neofuturista dun mundo de rapaces entregues ao deus da velocidade, as motos e coches celerísimos e mortais de necesidade, sartegos rodantes lacados polo absurdo do alcohol ata o coma etílico e outros excesos tan desnecesarios. En Penúltimas tendencias o péndulo basculaba ao outro extremo e propuña un auténtico programa para a disolución da tiranía do fashion & cool & chic & sexy, contra as servidumes que impón o talle 36 e o imperio da silicona, os edulcorados Disney, os consultorios sentimentais da Superpop e toda a faramallada rosa que asolaga a mente pastosa de tantas (tamén de tantos, xaora).

Agora Masculino singular repensa o concepto de masculinidade, dialogando criticamente coas inercias tradicionalistas dos falocráticos machos alfa e o patriarcado máis recalcitrante, mais tamén cos excesos androcidas e eunuquizantes, reivindicando espazo para un home anovado, coa tenrura como guieiro e a anos luz de calquera violencia xenérica.

Hai en Carlos Negro unha esculca autodefinitoria manifesta dende o comezo (velaí o poema significativamente titulado “Código de barras” co que se abre o libro, descrición do home que se é e, sobre todo, que non se é) e tamén un interese certo por desmontar todas as imaxes socialmente prefabricadas da masculinidade adoita, a trapela ideolóxica do “Just for men”, o sexo salvaxe e invasivo de “Pinturas rupestres” ou “Museo de historia natural (Homo erectus)” e, mais visiblemente que en ningún outro texto, “Tratado de anatomía para mercados de carne”, brutal denuncia da cousificación sexual da muller.

Este moi consciente programa de desactivación do (in)consciente colectivo machista profunda tamén nos roles educativos marcados xenericamente, os xoguetes diferenciados para nenos e para nenas de “Toy Story 1” e “Toy Story 2” e mesmo as correntes afectivas ocultas de “Batman & Robin” e as potencialidades de “X-Men”.

Nese proceso indagatorio de redefinición da masculinidade Negro sulca o proceloso mar do metaliterario para abrir a dialéctica con Xosé Luís Méndez Ferrín e afirmarse “Sen pólvora e cun ramo de magnolias”, con María Xosé Queizán e recalibrar a “Metáfora da metáfora”, con María do Cebreiro para cruzar con ela “a única porta que non vía” ou con Ana Romaní para abranguer alternativas ao “devalo das mareas” últimas, mais tamén para reescribir en contrafacta a Rosalía (“Vaguedás 2.0”) ou Homero (“A cólera de Aquiles (manuscrito apócrifo)”).

Abondoso en textos por adición, poemas cuestionario, caligramas, poemas anuncio, enquisas líricas e mesmo poemas visuais, Masculino singular non renuncia ao humor e a ironía como ferramentas de punzante subversión. Porque convén reflexionar ata dar con “corpos semánticos non estruturados”, “non definidos por códigos reprodutivos” e ser, por fin, “heterosexuais non agresivos para o seu contorno afectivo”. Todo un desafío.

[El Ideal Gallego e Diario de Ferrol, 3-4-2016]

Letras en ronsel

Abandonounos o 2014, pero non nos deixou orfos. Tras de si deitou un feixe de lecturas de valor que hoxe me presta relembrar.

O ano narrativo foi feraz e houbo apostas ben variadas: dende a escrita autobiográfica, de relato reflexivo e primíparo, que achegou Inma López Silva en Maternosofía ata a aventura maratoniana nos antípodas que propón Santiago Lopo en A diagonal dos tolos, pasando pola narración memorística e de descubrimento da vida adulta e os seus secretos feridos por un tempo gris de A viaxe de Gagarin de Agustín Fernández Paz, o puxilato pola supervivencia nun tempo avolto do Olimpia Ring, 1934 de Xabier López López ou as miserias dos escenarios e a vida de Máscaras rotas para Sebastian Nell de Alberto Ramos.

Tampouco os poetas ficaron a barbeito. Velaí están para demostralo A segunda lingua de Yolanda Castaño, ironía e pensamento versal de retrouso idiomático e resaibo revelador; A última música das cousas de Bieito Iglesias, memoria dun eu en tránsito melancólico; A distancia do tambor de Eva Veiga, cicatrices, Tempo de Ombre, filosofía do que esfarela; Cronoloxía da urxencia de Dores Tembrás, poliedro de silencios, acougo na tormenta, o pensamento a autoesculcarse; As voces da máscara de Arcadio López-Casanova, o transterro, a vixilia do desposuimento, os devanceiros a guiar a palabra maxistral, o final esperanzado en Ondara; Fulguración e silencio de Xavier Rodríguez Barrio, a verba en diálogo fértil, a memoria do amigo que se foi e non se vai xa máis; ou Celebración de Gonzalo Hermo, poemas de eu post-crac, fracturas interiores que viaxan entre musgos e vísceras na queste da identidade propia.

Foi tamén, este, ano de ensaística sobresaliente. Abondaría con amentar a Historia da literatura galega. De 1853 a 1916. O Rexurdimento que o profesor Xosé Ramón Pena publicou hai uns meses, volume imprescindible para revisitar criticamente tan decisivo período do noso pasado literario. Mais a este título habería aínda que sumar os Livros que nom lê ninguém de Isaac Lourido, lúcido repensar das nosas condicións sistémicas e as súas derivacións, principalmente proxectadas sobre a obra de determinado grupo autorial; a reivindicación da memoria masacrada que Francisco Xavier Redondo Abal tenta restituír en Bibliotecarios e bibliotecarias infames e que se explica transparentemente no subtítulo: A depuración franquista do corpo bibliotecario republicano. O caso galego; ou mesmo a indagación teórica que Inma Otero Varela acometeu en A ficcionalización do eu: autoría e protagonismo das mulleres na literatura, inestimable ensaio a propósito do xenérico e o seu valor na proxección e interpretación dos suxeitos literarios da escrita máis recente.

Este esquemático guieiro resultaría incompleto se non se recordase que a produción infantoxuvenil brillou tamén con intensidade en obras como o poemario As redes de Inés, de Elvira Riveiro Tobío, versos de recoñecemento e agarimo ás traballadoras do mar; tamén en De como Chispo, o esquío, puido co frío de Toño Núñez, sagacidade e tenrura para superar os atrancos da vida; As noites de Xián de Concha Blanco, saudades mariñas dun mundo que non se concibe sen o rumor das ondas e, xa para os rapaces medianeiros, a magnífica Historia da bicicleta dun home lagarto de Fina Casalderrey, memoria de tempos facareños que a ilusión e a esperanza souberon borrar. Para os máis mozos, as regalías viñeron do Reo de Xesús Fraga, días de graffiti e ritos de paso, xeiras nas que a banda sonora das xornadas acompaña o albiscar dun futuro que se ten de labrar coas decisións propias; e, no poético, Penúltimas tendencias de Carlos Negro, versos contra a tiranía da moda e as trampas que ás rapazas tende, evidenciando adicións témeras, acusando a destrución das vontades. En fin, habería tamén que lembrar que o teatro e pur si mouve e ofreceu (re)edicións tan estupendas como a moi amena O achado do castro de Manuel Núñez Singala ou o máis grave e meditabundo Lapsus de Alfonso Pexegueiro, comedia do existir, infancia de moral mancada.

Letras en ronsel dun ano que esmoreceu e que serán sucedidas por novas ceifas ás que cómpre desexar nos traian tan bos momentos de lectura como deixaron estes libros que aquí pouso “coma cinza/ de rosas que onte encheron de perfume/ o mundo”.

[El Ideal Gallego e Diario de Ferrol, 4-1-2015]

Mondoñedo sempre é Poesía

En Mondoñedo, que é terra de poetas onde as haxa, a hospitalidade é unha relixión e calquera que nos visite para dicir a súa palabra é benvindo.

Demostrámolo onte ao celebrar a primeira convocatoria de ‘Mondoñedo é Poesía’, unha moi singular xuntanza na que se deron cita unha vintena de creadores que agasallaron cos seus versos as xentes que pola vella cidade norlucense andaban a gozar das Quendas, festas e feiras medievais de tradición secular que onte celebraban así o seu día grande.

‘Mondoñedo é poesía’ foi unha actividade organizada polo Grupo Literario Leiras Pulpeiro que contou coa colaboración da Asociación As San Lucas e o Concello de Mondoñedo. Os responsables da mesma foron o dramaturgo Francisco Piñeiro, o narrador Antonio Reigosa, o músico e xestor cultural Fran Bouso —por máis sinais pregoeiro este ano das festas—, o tamén músico e poeta César Morán, aos que axudei o que puiden.

O evento deu comezo de mañá, cando o alcalde Orlando González deu a benvida aos participantes xunto a outros membros da corporación local no Salón Nobre do Concello, onde tamén lles dedicou unhas palabras de saúdo o noso compañeiro Fran Bouso.

Tras a recepción oficial tivo lugar un xantar de confraternidade na Casa de Penela no que participaron os poetas e organizadores, así como tamén outros acompañantes destes nun número que superaba o medio cento.

A actividade propiamente dita comezou ás seis da tarde co recital ‘Poemas polas rúas’. A vintena de escritores invitados foron deleitando os viandantes coa recitación dos seus poemas en seis lugares diferentes da cidade, que principiaron no cemiterio municipal diante a campa mesma de Leiras Pulpeiro e seguiron pola Praza do Concello, a Praza da Catedral, a Fonte Vella de Álvaro Cunqueiro, O Cristo e mais a Praza Jaime Cabot.

Repartidos en grupos de tres/catro, os poetas propiciaron que os versos se espallaran polas rúas empedradas da vella cidade presentados polos que botamos unha man na organización. Os paseantes das Quendas puideron oír así a Olalla Cociña, Iolanda Aldrei, Alicia Fernández, Dores Tembrás, Marica Campo, María Xosé Lamas, Henrique Rabuñal, Paco Rivas, Isidro Novo, Miro Casabella, Carlos Negro, Xacobe Casal, David Otero, Xaime Oroza, Xoán Xosé Abella, Mario Regueira, José Juan Ferreiro, Toño Núñez, Xabier Cordal, Baldomero Iglesias ‘Mero’ e César Morán.

Tras esta primeira actividade, que contou con numeroso público arremuiñado á escoita da recitación en cada unha das estacións poéticas, a festa da palabra rematou co recital poético-musical ‘Mondoñedo é Poesía’ que se desenvolveu no Auditorio Pascual Veiga da cidade. Alí, ducias de asistentes puideron saborear as composicións recitadas dos vinte poetas, que se viron acompañadas da proxección de vídeos, a música de Miro Casabella e César Morán e mesmo as dramatizacións de Antonio Piñeiro, tendo como condutor do acto ao colega Antonio Reigosa e como coordinador técnico do mesmo ao tamén compañeiro Fran Bouso.

Unha apoteose poética que confirmou que Mondoñedo é á palabra poética o que o solpor aos nosos máis fermosos cantís, unha luz irrenunciable.

Beizóns aos poetas que fixeron posible este ‘Mondoñedo é Poesía’, aos compañeiros e patrocinadores que tanto laboraron para botalo a andar e, sobre todo, ao público que, coa súa presenza e apoio, nos convenceu de que esta lumieira que agora lampexa deberá de seguir alumándonos tan sequera mil primaveras máis.

Disolución do rosa

Coñecín a Carlos Negro (Lalín, 1970) nos corredores da Facultade de Filoloxía en Santiago, cando aínda o século non comezara pechar a porta e andabamos a recuperarnos do abraio da caída do muro. Entón era aínda un poeta sen libro, asiduo dos moitos recitais que distintos grupos e colectivos promovían en toda canta tasca, pub ou recuncho cuberto se prestaba a acoller aquel fervedoiro de palabras fermosas e reviradas.

Lembro, perfectamente, a primeira vez que escoitei os versos de Carlos. Dicíaos mainiño, como quen entra na casa escura do corazón nunha noite de treboada, como se quixese evitar mancar con aquela revelación da luz e a verba. A impresión, fonda, aínda me estremece no recordo, arreguizo reverberando nas tempas.

Dende aquela ata aquí o camiño foi longo. Fun vendo nacer as laranxas de alí babá (1998), cabalgando na lectura do Far-west (2001), descubrindo Héleris (2003) e aprendendo o perigo dos Cultivos transxénicos (2008).

No último lustro o barco Negro manobrou nunha viraxe na que deixou atrás os rumbos do cuestionamento do conflito idiomático, o complexo nacionalismo e os mitos e historia(s) de noso para pasar a se centrar na revisión da deriva adolescente e o seu mundo sementado de minas antipersoa. Desa condición son tanto Makinaria (2009) coma o acabado de publicar Penúltimas tendencias (2014), volumes complementarios que non poden entenderse ben sen a súa lectura en perspectiva.

En Makinaria Negro denunciaba a tolemia neofuturista dun mundo de rapaces entregues ao deus da velocidade, as motos e coches celerísimos e mortais de necesidade, sartegos rodantes lacados polo absurdo do alcohol ata o coma etílico e outros excesos tan desnecesarios.

Pois ben, Penúltimas tendencias é o seu reverso xenérico, un auténtico programa para a disolución da tiranía do fashion & cool & chic & sexy, contra as servidumes que impón o talle 36 e o imperio da silicona, os edulcorados Disney, os consultorios sentimentais da Superpop e toda a faramallada rosa que asolaga a mente pastosa de tantas (tamén de tantos, xaora).

Negro, servíndose dunha linguaxe que ten na apelación directa e o fraseo espido a gasolina e na ironía rebordante a mecha, carga contra esta sociedade de Barbie girls, coas rutinas embrutecedoras dun shopping obsesivo, todo por estar “guapa y a la última”, unha “chica chic”, princesa de conto con zapato de cristal 3D.

Penúltimas tendencias, de Carlos Negro, é título oportuno, pois evidencia unha mutación vírica da norma social que nos anula e escraviza. Cantalo, como el, dende a estética máis actual e próxima á mocidade que fai protagonista dos seus versos é un acerto empático que favorecerá a súa lectura para moitos e moitas.

[El Ideal Gallego, Diario de Ferrol, 16-3-2014]

Radiocrítica 3-4-2014

Velaquí unha nova Radiocrítica emitida o luns día 3 de marzo en Ames Radio (107.2 FM, agora accesible on line aquí). Nesta ocasión falei con Juan Luis Silva sobre Rosalía de Castro. Imaxe e realidade, de Fernando Pereira Bueno (I: 1:43); os novos números das revistas Grial (I, 4:16) e Ferrol Análisis (I, 10:00 e II, 0:00); o colectivo Cadernos vermellos (II, 10:16), que contén os gañadores dos Premios Minerva 2013 e do que lin versos de Marcela Porto Mato; o poemario Penúltimas tendencias, de Carlos Negro (II, 7:04 e III, 0:00), do que recitei “Barbie Girl”, e mais o disco Alma (III, 2:00), de Carmen Penim e Maurizio Polsinelli, do que podedes escoitar o fermoso “Cando ti volvas” (III, 5:56).

         http://www.goear.com/embed/sound/1214157

a       http://www.goear.com/embed/sound/420eb42

a       http://www.goear.com/embed/sound/d7b4357