O I Premio Nélida Piñon para Xesús Castro Yáñez

Ás once da mañá do día de onte desvelábase no Salón de Plenos do Concello de Cotobade o nome do gañador do I Premio Nélida Piñon de Relato Curto, que resultou ser o lucense da Pastoriza Xesús Castro Yáñez (1992), prometedora voz xurdida do máis escolleito das novas promocións literarias galegas.

No acto público no que se anunciou o gañador do certame participaron o alcalde da localidade, Jorge Cubela, o secretario xeral de Cultura, Anxo Lorenzo, a delegada de Cultura da Deputación de Pontevedra, Ana Isabel Vázquez, e os tres membros do xurado: Fina Casalderrey (en calidade de presidenta do mesmo), Carme Villarino (como vogal) e o que escribe (como secretario).

O relato co que Castro Yáñez se fixo acredor do premio e os seis mil euros de que está dotado titúlase “O vello e o Minotauro” e impúxose a outros cento setenta e nove traballos, o que dá idea da alta participación e, polo mesmo, o éxito da convocatoria, plena de calidade, pois o xurado recomendou tamén a publicación doutros dous textos: “Clementina” (presentado baixo o pseudónimo de ‘Indio’) e “Máis nada” (pseudónimo “Souto Oural”).

“O vello e o Minotauro” recrea a historia do mito clásico de Teseo, Ariadna e o Minotauro para revisitalo dende ángulos complementarios e anovadores. O que nel se nos narra é o que sucede tras o abandono de Ariadna en Naxos logo de que esta o maldiga, a difícil convivencia do propio Teseo e mais o Minotauro. Bestas e remorsos. Remordementos do animal que levamos dentro.

A narración de Castro Yáñez, tinguida de múltiples simbolismos e estruturada nun continuo xogo de espellos, debuxa unha espiral de relacións onde os tres personaxes se proxectan, entremesturan e confunden nun diálogo de voces que obriga ao lector a reconstruír os lugares de indeterminación e dar sentido ás sombras vougas e os baleiros implicativos que este moi ben artellado relato propón.

Escrito cunha imaxinería de impecable esmerilado, a prosa de alento lírico que reborda esta historia gaña forza segundo avanzan as páxinas, estourando nun final absolutamente suxestivo, que convida á relectura reveladora do conxunto.

Castro Yáñez engade con este I Premio Nélida Piñon (que se entregará nas vindeiras semanas en data aínda por determinar) un galardón á súa traxectoria que está chamado ao máximo prestixio dende esta súa primeira convocatoria, pois así o aseguran tanto o relevo da autora que lle presta o nome como a implicación das institucións municipal, provincial e autonómica na súa promoción e, tamén si, a xenerosa dotación e o feito de que os textos premiados sexan editados polo servizo de publicacións da Deputación Provincial de Pontevedra.

Parabéns, pois, a Xesús Castro Yáñez, de quen xa teño escrito noutras ocasións cando gañou os Premios Minerva ou o Premio Xosé Díaz Jácome, tamén pola súa participación nalgún número de Dorna, o que me persuade, aínda máis, do camiño claramente ascendente deste norlucense que pisa firme no escenario da nosa literatura.

Crónica de Baires (II)

Baires é coma un dragón durmido. Se te deixas arrastrar pola corrente, acabará por devorarte, o que, neste caso, vale tanto como dicir que te obviará. Sabedores de que o movemento se demostra andando, a delegación galega que este ano participa nos eventos que xiran arredor da Feira do Libro da cidade —unha das dúas mellores de Hispanoamérica e tamén unha das mellores do mundo— multiplicou os seus esforzos nestes dous últimos días.

O venres 25 foi o Centro Lalín o que acolleu a esta delegación para que o Terzo da Fala tivese unha intensa e emotiva reunión na que a literatura e o idioma, a vivencia migratoria e o sentimento de galeguidade foron os eixos principais arredor dos que xirou a conversa que, da parte arxentina, estivo presidida por Gisela Barbeito e, da banda galega, contou coa asistencia do Secretario Xeral de Cultura Anxo Lorenzo, a Subdirectora Xeral de Bibliotecas Cristina Rubal, a membro do Gabinete de Cultura da Secretaría Xeral María Barallobre, o Presidente e Director do Pen Clube de Galicia Luís González Tosar e mais Xabier Castro Martínez e o periodista Luís Pousa.

Xa pola tarde, e tras a presentación por parte de María del Carmen Porrúa do novo número da revista valleinclanesca Cuadrante e doutros textos do stand galego da Feira, tivo lugar na Sala Roberto Artl un acto musical e literario verbo de Díaz Castro no marco da xornada de literatura e cultura galegas que a delegación galega levou á Feira e que incorporou tamén unha presentación de diversas publicacións diazcastrianas preparadas por González Tosar, Pousa mais eu baixo a moderación de Lorenzo, nun acto que rematou coa soberbia actuación de Xardín Desordenado.

Na xornada do sábado 25 achegouse a delegación ao Centro Galicia novamente, onde, entre outras cousas, recuncouse na idea do acto literario-musical, que contou con recitadores dos textos diazcastrianos como os amentados Pousa, Castro ou González Tosar con intervencións de Lorenzo e Peleteiro como máximas autoridades do encontro.

De por parte, varios destes eventos tiveron como inmellorable colofón a actuación do trío Xardín Desordenado (Marlene Rodrigues, Santiago Ferragud e Isaac Garabatos), quen espallaron coas súas imantadoras melodías os acordes poéticos de varios poetas de noso entre os que, xaora, non faltaron os de Díaz Castro.

A cosmópole do Sur foi sabendo, así, da nosa literatura, da fala de noso, da cultura que ao mundo regalamos. Ogallá o futuro nos depare novos e vizosos froitos desta unión arxentino-galega que tanta historia xunta nos fixo xa andar e, de seguro, seguirá a facernos camiñar.

Crónica de Baires

Escribo estas liñas dende ese territorio singular que o patriarca don Ramón Otero Pedrayo non dubidou en alcumar cosmópole suramericana. Buenos Aires, Baires para os porteños, acolle estes días diversas iniciativas que procuran a difusión e coñecemento da figura de Xosé María Díaz Castro entre a colectividade galega da capital arxentina e non só.

Nese empeño de divulgar a biopoética diazcastriana no día de onte tiven a honra de participar nun acto no Colexio Santiago Apóstol onde, tras ser recibidos polo responsable da Delegación da Xunta en Arxentina, Luís González Tosar (en calidade de escritor galego-arxentino e especialista en Díaz Castro), Anxo Lorenzo (como representante institucional) e mais eu puidemos dirixirnos ao público asistente (autoridades, docentes e, sobre todo, alumnado deste particularísimo centro bilingüe galego-castelá en pleno pulmón da América do Sur) para achegarlles a vida e obra do autor homenaxeado este ano co Día das Letras Galegas.

Logo da entrega dunha distinción (a Rosa dos Ventos, concedida polo alumnado do propio centro) a González Tosar como importante persoeiro da comunidade galego-arxentina e dunha memorabilísima actuación musical do grupo Xardín Desordenado (isto é, Marlene Rodrigues, Santiago Ferragud e Isaac Garabatos, quen interpretaron temas de Rosalía, Darío Xohán Cabana, Xosé María Álvarez Cáccamo e unha versión extraordinaria de “Ai, capitán” de Díaz Castro), tiven a fortuna de asistir xunto coa restante delegación galega (os amentados e aínda outros representantes culturais e institucionais como Cristina Rubal, María Xosé Barallobre e Xabier Castro Martínez) a unha visita guiada ás instalacións do centro, no que se custodian materiais de gran valor documental e histórico-artístico e cultural, como, poño por caso, algún cadro orixinal de Castelao e mais Seoane e aínda outros efectos destes dous xenios literarios.

Tras desta mesa redonda diazcastriana nas dependencias do Colexio Santiago Apóstol (sito nas dependencias da ‘cuadra’ que o Centro Galicia rexenta no popular barrio Balbanera), a tarde deparounos unha moi agradable e enriquecedora visita á sede da Academia Arxentina de Letras, onde puidemos facer entrega dalgunhas publicacións sobre Díaz Castro e outros autores que dende agora figurarán tamén na magnífica biblioteca desta institución que atesoura máis de 130.000 volumes.

A xornada rematou coa visita ao Museo da Emigración (MEGA) en Chacabuco (guiada polo  bibliotecario Miguel Chiloteguy) na fregresía de San Telmo e un outro acto na Federación de Asociacións Galegas de Arxentina, onde o presidente da mesma, o grovense Francisco Lores, presentou o volume Manuel Lueiro Rey (1916-1990). A liberdade ferida editado agora baixo o selo bonaerense de Alborada, evento no que participamos, a canda Fernando Lores (prologuista da obra) os citados Anxo Lorenzo, Luís González Tosar e mais eu.

Intensa e proveitosa xornada na que puidemos achegar a distintas persoas de ben distintos ámbitos a maxia da palabra diazcastriana, facendo patria literaria nunha cidade e uns espazos imprescindibles para ben comprender a nosa historia sociocultural e artística.