A prol das nenas

A Editorial Kalandraka avanza no seu proxecto de ir aos poucos trasladando á lingua de noso a emblemática colección ‘Dalla parte delle bambine’ que hai agora corenta anos comezou a publicar en Italia a escritora Adela Turin, pensadora do grupo milanés Rivolta, moi vencellado ao movemento feminista. Co obxecto de combater a discriminación de xénero dende o ámbito do patriarcado familiar e darlle unha volta ao machismo imperante en boa parte da literatura infantoxuvenil daquela altura, Turin publicou entre 1975 e 1980 unha vintena de títulos ilustrados por Nella Bosnia que ben pronto se popularizaron non só en toda Italia senón en boa parte de Europa.

Daquela iniciativa literaria naceu en París anos despois —tamén da man de Turin e mais de Silvie Cromer— a asociación Du côte des filles, moi activa no estudo e denuncia do sexismo no Ensino e na sensibilización desta problemática nas instancias educativas, culturais e gobernamentais.

Pois ben, imbuídos dese positivo espírito de xustiza xenérica, @s responsables de Kalandraka apostaron por traducir o orixinal italiano Rosaconfetto a través da súa versión francesa, Rose bombon, labor levado a cabo por G. Tolentino, volume de Turin / Bosnia que vén así sumarse a Arturo e Clementina, publicado hai apenas uns meses con unánime aceptación de lectorado e educador@s.

Rosa caramelo, que así se titula a versión galega desta orixinal narración, presenta a vida singular de Margarida (unha licenza de tradución —e non é a única—, pois a protagonista ideada por Turin chámase, en realidade, Pasqualina), unha elefantiña que non consegue ser rosa nin adornándose con complementos desta cor, como si conseguen as súas restantes conxéneres, fermosas aos ollos dos elefantes grises, que entenden que na delicadeza desta observación colorista reside o segredo para, unha vez medradas, seren desexadas como esposas apetecibles.

Esta parábola onde as elefantiñas viven entregadas ao ornato con laciños, zapatiños e colares rosas namentres os elefantiños reloucan despreocupados nas lameiras e verdes prados, é unha moi transparente denuncia dos roles androcéntricos instituídos socialmente, que son liberadoramente subvertidos dende o momento no que Margarida-Pasqualina decide esquecerse do que dela se espera e marcha xogar cos elefantiños, servindo de exemplo ás restantes elefantiñas, que acaban por imitala, completándose a positiva rebelión xenérica.

As magníficas ilustracións que no seu día creara Bosnia para o relato seguen resultando, tantos anos despois, atractivas e moi acaídas para acompañar o texto de Turin, aquí impecablemente editado por Kalandraka en formato álbum ilustrado de tapas duras que ha gustar tanto a nen@s como a maiores que acompañen a lectura dest@s.

Dalla parte delle bambine

Por volta de 1975 a historiadora feminista Adela Turín comezou a publicar en Italia unha serie de libros pensados para as máis pequenas e pequenos cos que trataba de reivindicar o papel da muller na sociedade e acabar cos estereotipos sexuais que tanto abundaban entón na literatura infantoxuvenil.

Aquela colección, que se chamou ‘Dalla parte delle bambine’, tivo de inmediato grande éxito e foi traducida a distintos idiomas, entre eles o castelán (da man da exemplar editora Esther Tusquets) e, xaora, o francés, de onde semella tomarse o texto base para a tradución do orixinal italiano Arturo e Clementina, agora en galego en versión de Eva Almazán para Kalandraka.

Artur e Clementina —pois con este título se trasladou o relato de Turín á lingua de noso— narra nun feixiño de páxinas a historia de dúas tartarugas que, namoradas, deciden casar. Mais ao pouco da voda todo comeza a ir mal, pois namentres Artur vive unha vida regalada, Clementina acabará por se ver presa na súa casa, amoreando cachifallos materiais que o seu marido lle compra pensando que así a poderá contentar e negándolle calquera posibilidade de desenvolver unha vida autónoma e verdadeiramente libre en paridade.

Xa que logo, unha moderna fábula con mensaxe máis que evidente e, non por iso, menos necesaria: o rol feminino da esposa sufrida, encarcerada na gaiola de ouro do fogar, privada de calquera vida social ou iniciativa persoal pública acaba por esfarelar nesta delicada, tenra e emotiva narración, na que a valentía e a xustiza rematan por brillar coa rebelión final de Clementina.

Se andan polo medio das nosas nenas e nenos, se queren axudar a educar en valores sen perder por iso en calidade literaria, este emocionante conto de Adela Turín, fermosamente debuxado por Nella Bosnia, é unha aposta máis que atinada, pois, logo de case corenta anos da súa primeira publicación, o que coa súa lectura se nos aprende segue a ser ensinanza aínda máis que conveniente.