Letras de ouro por trabes

Como a andoriña que vén en tempo, o último número da revista A Trabe de Ouro (93, xaneiro-febreiro-marzo do 2013) trouxo no peteiro graúdos e saborosos froitos.

Nesta nova entrega hai valiosos traballos de xorne psicohumanista debidos ao psiquiatra e ensaísta Emilio González Fernández (“«Míreme ben… báixese ben». Do enfermo como autor ao médico como crítico literario”), textos sobre ideoloxía e política de Iván Olmos Ferreiro (“Ensaio sobre a globalización e o imperialismo cultural”), comentos a propósito de discursos académicos de Xosé Manuel Salgado (“Breves reflexións sobre os escritores e os xornalistas. Discurso de ingreso na RAG de Xosé Fernández Ferreiro. Reposta de Manuel Rivas”) e aínda entrevistas (de Olegario Sotelo Blanco ao Conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria Xesús Vázquez Abad) e mesmo programas electorais (así o “Programa para a Presidencia da Real Academia Galega” de Manuel González González).

Mais de entre todos estes materiais, quero salientar dous que, sen demérito dos outros, me resultaron de especial interese: dunha parte, a moi documentada e rigorosa investigación do profesor Antón Figueroa verbo da hispanista alemá Margot Sponer (1898-1945) no longo artigo “Sobre Margot Sponer”. Mercé á súa investigación sabemos que esta estudosa foi a primeira en presentar unha tese sobre o galego no mundo, presentada en xuño de 1935 na Facultade de Filosofía da Friederich-Wilhems Universität de Berlín baixo o título Altgaliziesche Urkunden (Documentos do galego antigo). Sabemos, igualmente, como dende o seu posto de docente na Universidade de Berlín recibiu a ilustres visitantes galegos que ata alí se desprazaron na Preguerra, como Vicente Risco ou Loís Tobío, entre outros, xeiras e contactos dos que deron conta medios da época como Nós ou El Pueblo Gallego. Finalmente, descubrimos que o labor a prol da nosa cultura que Sponer espallou dende o prestixioso Romanisches Seminar rematou cando, debido ao seu activismo antinazi, foi ‘liquidada’ polas SS por colaboracionista coa Resistencia. Todo un exemplo como estudosa e ser humano polo que, como ben di Figueroa no remate ao seu excelente artigo, “merece quedar entre nós a súa memoria”.

A segunda das achegas que coido debe salientarse é a lograda tradución que Manuel Outeiriño ofrece do longo “Poema inacabat” (1344 versos) do filósofo e poeta catalán Gabriel Ferrater (1922-1972), publicado por vez primeira en 1968 como parte de Les dones i les dies, a compilación de toda a súa produción lírica.

Metapoema nas pegadas do célebre Érec et Énide dun dos pais do ciclo artúrico, Chrétien de Troyes, Outeriño transforma a súa versión nun exercicio de memorable virtuosismo a ser quen de conservar a formulística rimada do orixinal catalán, un texto no que Ferrater verte opinións e pareceres sobre moitos dos seus compañeiros de andaina literaria (Josep Carner, Josep Vicenç Foix, Pere Bohigas, Antoni Comas, Eduard Valentí, Joan Petit, Maria Bonet, Josep Plà, Carles Riba e un longo etcétera, entre os que tamén se contan autores casteláns como Antonio Machado ou o seu grande amigo Jaime Gil de Biedma).

Mágoa que esta tan xeitosa tradución de Outeiriño non se acompañe de notas aclaratorias ás moitas alusións e implicacións do poema, que moito se terían agradecido neste caso, pois tampouco se chegou a dispor unha nota inicial que explicase de onde xurdía o poema e cal era o seu relevo.

Esta nova entrega da revista A Trabe de Ouro consolida o camiñar firme dunha publicación que, paseniño, vai aproximándose xa ao centenar de números editados, todo un logro nun país coma o noso, onde este tipo de empresas deben vencer mil e un obstáculos para proseguir a súa andaina, o que aínda engade máis valor ao traballo do equipo que a dirixe e a coordina e que, só por iso, é merecente dos maiores parabéns.

[Publicado nos xornais El Ideal Gallego, Diario de Ferrol, Diario de Arousa e Diario de Bergantiños, 6-10-2013]

Ouro por trabes

Acaba de saír o último número da sempre imprescindible A Trabe de Ouro. Nel recóllense, como noutras ocasións, interesantes traballos de índole varia, mais quero agora salientar aquí aqueles de temática literaria. Así, un moi completo estudo sobre “A occidentalización do cantar trobadoresco” publicado por Xosé Ramón Pena e que constitúe un adianto do primeiro volume da Historia da literatura galega que este profesor vigués prepara para Edicións Xerais de Galicia.

Alén deste artigo sobre literatura medieval, poden acharse tamén nesta entrega contribucións verbo da biobibliografía de Francisco Mirás (debidas a Xorxe Martínez Jiménez), o centenario Francisco Fernández del Riego (por María Dolores Villanueva Gesteira), a homenaxe a Xaime Illa Couto (saudada por Xosé Luís Méndez Ferrín), traducións de poemas de Pearse Hutchinson (versionados por Manuel Outeiriño), recordatorios á figura de Roberto Vidal Bolaño (na voz de Antón Dobao), recensións de Iria de Anxo Angueira (comentado por Manuel Lorenzo Baleirón), Contos da terra da tarde de Bieito Iglesias (por Manuel Outeiriño) e Da máquina de Alberto Lema (xulgada por Francisco Sampedro), amais da valiosa recuperación “«As brasas de antigos incendios». Unha carta única de Eduardo Blanco Amor a Álvaro Cunqueiro”, onde Luís Cochón analiza unha longa misiva cruzada entre o ourensán e o mindoniense de 1949.

A carón de todos estes importantes traballos tiven a sorte de ver publicado “O primeiro Aquilino Iglesia Alvariño”, un artigo exhumatorio onde recupero os primeiros poemas escritos polo de Abadín, cando este contaba tan só con quince anos.

Reproduzo aquí para os visitantes desta bitácora o introito ao estudo e o primeiro deses poemas (aparecido en La Voz de Mondoñedo do 14 de maio de 1925), convidándovos a consultar este excelente número de A Trabe de Ouro para máis ler (se clicades na imaxe que figura ao pé destas liñas poderedes vela en maior tamaño).

 

Na cerna da Trabe

Cada vez queda menos para que unha das nosas máis prestixiosas revistas culturais chegue ao cento de números publicados: A Trabe de Ouro, referente indispensable no ensaísmo de pensamento crítico que aí atrás tiraba do prelo a entrega correspondente ao primeiro trimestre deste ano.

Como en tantas outras ocasións, tamén desta volta a cabeceira dirixida por Xosé Luís Méndez Ferrín reúne un feixe de colaboracións de moi alto nivel intelectual, entre as se contan tanto artigos longos coma nótulas, recensións literarias, discursos, presentación de libros e aínda recuperacións textuais de obras inéditas.

O carácter interdisciplinar e humanista da revista explica a diversidade temática das súas colaboracións, que atinxen por igual a cuestións sociohistóricas (así na escrita de Enzo Traverso) que a realidades psicosanitarias (Marcial Gondar Portasany), políticas (Francisco Sampedro, Ricardo Castro Buerguer), semióticas (Carmen García Cela) ou sociolingüísticas (Francisco Fernández Rei). Mais é nas contribucións de tipo literario onde se concentra a maior parte das achegas da revista e é xustamente nelas nas que agora quero reparar sequera brevemente.

Alén do introito editorial co que se abre o número baixo o explícito título de “50 anos e Paz Andrade” —texto sen asinar que, porén, hai que supoñer da autoría da dirección ou do consello de redacción da revista—, esta A Trabe de Ouro contén unha moi rigorosa análise do Coloquio de 24 rústicos debida a Anxo Angueira, dobremente apreciable se se pensa que son case inexistentes os traballos previos nos que a célebre obra do Padre Sarmiento foi abordada dende o estritamente literario.

Do mesmo xeito, nas seccións “Acoutacións” e mais “Publicacións” poden lerse recensións críticas da novela de Manuel Rivas Os libros arden mal, do volume colectivo Celso Emilio fai 100 anos e do estudo biográfico levado a cabo por Xurxo Martínez González Luís Soto. A xeira pola unidade galega, debidas, respectivamente, a Xabier Cordal, María González Salpurido e María Dolores Villanueva Gesteira. Estes textos compleméntanse coa transcrición da alocución “Muller para lonxe, de Uxío Novoneyra” que o profesor Luís Cochón pronunciou durante a presentación dunha recente reedición daquel poemario do escritor courelao. A maiores, cumpriría engadir aínda o amplo ensaio sobre a narrativa do autor de Memorias dun neno labrego realizado por Newton Sabbá Guimarães en “A arte do conto em Xosé Neira Vilas” e, sobre todo, a exhumación de Canto en catro ao Conde de Andrade, poemario inédito de Valentín Paz Andrade que foi recuperado como primicia para a revista por Miguel Anxo Seixas Seoane de entre o legado do autor homenaxeado este ano polo Día das Letras e que agora figura tamén recollido na edición que Gregorio Ferreiro Fente fixo da súa Poesía completa.

Máis que interesante, por tanto, o conxunto de textos reunidos neste novo número da revista A Trabe de Ouro, emblemática cabeceira que con moi meritorio esforzo saca do tórculo Sotelo Blanco Edicións nunha bendada maridaxe coa aposta intelectual defendida polos seus responsables, que ben pronto ha de cumprir nada menos que dúas décadas de andaina. Sobran as palabras.

[Publicado no xornal dixital Galicia Confidencial, 5-7-2012]

Ouro por trabes

Hai media ducia de revistas galegas que, por historia e excelencia, non precisan de maior presentación. Entre esa selectísima lista de indiscutibles atópase, sen dúbida, A Trabe de Ouro, cabeceira que logo de case un cento de números ao longo dos seus preto de vinte anos de existencia pouco, ou nada, ten que demostrar xa.

Como cada trimestre, unha nova entrega da revista (a número 87, de xullo-agosto-setembro do 2011) chega aos nosos quioscos e librerías cun feixe de importantes ensaios e algunhas críticas a obras literarias publicadas nos pasados meses.

Alén doutros estimables escritos de índole máis idelóxico-económica, dende o literario salientan o cumprido estudo sobre a traxectoria do autor de Mitteleuropa (“Risco, vencido e inadaptado”) asinado por Manuel Outeriño e o moi documentado ensaio a propósito dos primeiros intérpretes da nosa poesía medieval escrito polo profesor José António Souto Cabo (“A emergência da lírica galego-portuguesa e os primeiros trovadores”).

Tamén merecen mencionarse a longa e rigorosa nota que verbo “O conto de Rosalía” elabora Anxo Angueira ou a tradución de “Dous contos” de Alan Perry realizada tamén por Outeriño.

Unha nova ocasión para achegarse a unha das máis sobranceiras publicacións da nosa historia recente, que resiste, capeando o temporal, sen ceder un ápice en calidade e ambición. Ouro por trabes.

‘A Trabe de Ouro’: foro de pensamento crítico

Nunca sobran os recoñecementos á traxectoria e importancia dunha revista como A Trabe de Ouro. Con máis de dúas décadas de existencia e camiño do centenar de entregas, a publicación santiaguesa capitaneada por Xosé Luís Méndez Ferrín é, con xustiza, un dos buques insignia do pensamento crítico de noso, pequeno milagre que se estende no tempo e sobrevive, malia todo, grazas ao abnegado compromiso de Sotelo Blanco Edicións, quen sostén e fai posible este oasis de Cultura no medio da treboada ignorante e belicosa que nos tocou combater.

Días atrás, vía luz un novo número da revista —o oitenta e seis, correspondente aos meses de abril-maio-xuño pasados—, dedicada nesta ocasión, en boa medida monograficamente, á consideración da historia e a actualidade do pensamento e ideoloxía comunistas. Deste xeito, a ampla sección “Cuestións” recolle as intervencións dos profesores Jacques Rancière, Slavoj Zizek e Terry Eagleton no Congreso «A idea do comunismo», que tivo lugar en Londres no mes de maio do 2009, textos aos que se suma un ensaio breve de Alain Badiou traducido ao galego, como os restantes traballos amentados.

Fóra xa deste caderno monográfico, a sección “Acoutacións” conta con artigos de José Carlos Bermejo Barrera sobre o concepto da «fin da Historia»; a problemática socioeconómica da caída demográfica e o sistema de pensións tratada por Xabier Pérez Davila; unha achega de primeira man ao universo Brais Pinto realizada por quen foi un dos seus protagonistas, Herminio Barreiro, e mais unha investigación sobre diversos personaxes da nosa diáspora suramericana escrita por Xoán Anllo.