Unha das voces das últimas xeracións poéticas que leo e releo decotío é a de Lorena Souto (O Páramo, 1983). O meu interese pola súa escrita naceu con Fase da trema, o poemario co que obtivo no 2012 o Premio Pérez Parallé, e continuou logo en infinidade de publicacións colectivas, revistas de creación e foros de expresión literaria nos que participa asiduamente. Revalido agora esa fruición lectora coa aparición de Coleópteros, a plaquette que publica Chan da Pólvora na súa colección Malaca de Fóra, capitaneada por outro imprescindible das nosas letras, Antón Lopo.
Coleópteros ofrece unha versión revisada dos textos cos que no 2017 Souto se fixera acredora do Premio de Poesía Manuel Leiras Pulpeiro. Unha ducia de composicións en verso longo ou versículo que “funciona como unha caixa entomolóxica de escenas, conversas e reflexións vinculadas á vida cotiá”.
E velaí. Hai na escrita de Souto unha ollada antisentimental da infancia no rural, un volver á orixe para explicar o corpo adulto que se (auto)disecciona, que se explora organicamente para entender o tempo, os ritos, a memoria.
Os poemas de Coleópteros son, pois, “improvisadas leccións de anatomía/ na miña infancia autárquica”, rituais oracións nas que a poeta confesa que “cando estou lonxe e volvo/ volvo sempre ao final dunha tarde de verán/ cando os coleópteros despregan as ás/ e as aves planean sobre a curvatura que deixou o río”.
A palabra aquí dinamítase. Procura o seu sentido na loita, agónica, co silencio. O micropoemario comeza e remata xustamente nesa clave: no principio, “aquí non hai palabras/ hai secreción hai terra os tempos do alcouve”; no remate, “aprendo a ler o silencio, o xesto quebrado, a ausencia”. O espazo que entre este comezo e peche de círculo media é a vida, as lembranzas, un eu que muda e se fai outro: “desfágome e aprendo a falar. outra vez/ a medida que rompo descoso reformo/ aquí. porque xa son outra”.
E velaí a razón do ritual, da metamorfose, da evisceración do ser para a refundación, a compresión omnímoda das raíces, do sangue da tribo que medra cauterizando as feridas, deixando á vista as cicatrices: “o mapa que che amoso está cuberto de palabras que non se din/ por iso teimo en traducirche a importancia dos rituais/ ti, a cambio, ensínasme a paladear ás escuras o tacto do que era ferida/ só por entender”.
Entender. O escuro. A voz outra, a voz do outro. Toda unha mitoloxía propia un “rastrexar as palabras”, un ir e vir de “vida a morte o alimento dos afectos” ata alcanzar o equilibrio telúrico da estirpe: “Eu recítoche en sagas mitolóxicas/ as maciras que plantou cada xeración/ e os nomes que delimitan espazos imaxinarios/ déixate estar/ mentres se esvaece a luz”.
Cun ben orixinal deseño gráfico, estes Coleópteros de Lorena Souto escintilan como xenuína etnoentomoloxía, un tratado dos recordos e as distancias, dos tempos e os lugares, do ser e a súa deconstrución e reconstrución. Rituais.
[El Ideal Gallego e Diario de Ferrol, 3-2-2019]
Criticalia 