Benquerido Juan Ramón:
As avelaíñas vagaban tolas o venres pasado á tarde cando te telefonei. Un escuro lentor pousaba sobre os sinais de chamada no serán estantío, como se unha estraña premonición o gobernase todo. Tardaches en responder e apureime a preguntarche se era bo momento. Confesaches o cansazo, a necesidade de adiar unha conversación máis demorada e gorentosa, a promesa de nos chamar pronto e continuar a verba no punto na que a deixabamos.
Pero aquel falar ficou aboiando no ar, derrotado no limbo das confidencias que xa nunca poderán ser. Marchaches, silandeiro, o domingo á mañá, tempo do albor, esa palabra que tan boas lembranzas che traía.
Quedáronme por dicirche tantas cousas… Non soubeches que no meu recente Mondoñedo literario ten capítulo principal teu señor pai, Xosé Díaz Jácome, orixe da estirpe que en ti continuou, xornalistas e escritores de raza, mindonesismo cosmopolita, a maxia da palabra en cada liña. E non houbo tempo para noticiarche que a nova convocatoria do premio que leva o nome do teu proxenitor xa está en marcha, que ha seguir visibilizando poetas con talento.
Agora que, como escribiu o poeta tan amigo de teu pai, “Antre a esfera onde estás e a miña sombra/ unha oración que non esperabas tira/ unha canle de lus coma unha escada”, quero volver expresar o que tantas veces che contei: que foi unha ledicia coñecerte na Alameda dos Remedios aquel día grande das San Lucas de hai case vinte anos. Que sinto como un galano impagable o poder colaborar nas páxinas dos medios que temoneaches e, en non poucos casos, botaches a andar. Que tiven en ti sempre o máis xeneroso e cómplice compañeiro de angueiras investigadoras nas pescudas arredor do autor de Pombal. Que foi un pracer, e unha honra, compartir xeiras de premios literarios ao teu carón. Que nunca, endexamais, tiven de ti outra palabra que non fose de alento, de apoio incondicional, de xenerosa entrega.
Lembro os días nos que faciamos xuntos repaso dos teus inicios no Faro de Vigo, ao pé de teu pai e de Cunqueiro, tan benqueridos, autenticamente irmandados. E os esforzos e retos superados das dúas décadas á fronte de La Voz de Galicia. ¿Recordas canto nos gustaba coller ás mans aquela vella foto no límite entre Asturias e Galicia na que apareciades teu pai e mais ti cando un era director de La Voz de Galicia e o outro de La Voz de Asturias, cada un con cadanseu exemplar na man do periódico que capitaneabades?
Mercé a ti souben máis e mellor de Díaz Castro nos seus días mindonienses, das súas colaboracións nos medios nos que Díaz Jácome foi responsable e do epistolario que cruzaran. Tamén das andainas de teu padriño, Dionisio Gamallo Fierros, do seu saber oceánico. E, como non, daquelas opíparas xuntanzas no Masma ou en Ribadeo ás que acudían pai e padriño e aínda outros como Manuel María, Calvo Sotelo e diversos achegados das máis complementarias adscricións.
Adeprendín de ti unha divisa que me acompaña decote e que herdaches do creador de Muíño fidel: velas vir, deixalas pasar e parar a tempo. Niso ando, caro amigo. Mais hoxe toca espir o peito, falar claro e alto para confesar que, se algún día chego a escribir aquel bieito libro que Fole soñaba que titularía Censo de boa xente, nel has figurar con letras maiúsculas, porque fuches dos bos e xenerosos ata o derradeiro alento, porque para ti foron tamén escritos aqueles versos de Muíño fidel que teu pai dedicou ao seu fraterno Cunqueiro, palabras que agora axeito para dicirche ata sempre, saldando a débeda da conversa prometida:
Quizabes/ non escoitaches a chamada/ que che mandaron do Alén./ Era unha voz de luz/ que se acendeu, fuxidía,/ no teu magoado corpo…
Quizabes non te decataches/ de que chegaba a túa fin na Terra./ Foi todo moi sinxelo:/ unhas mans neboentas/ erguéronte, nun pulo,/ coma se un anxo che deixara as súas azas/ pra que voases./ Quizabes xa amencía no teu peito.
Óllate agora a miña lembranza/ na túa derradeira viaxe,/ cando chegou o intre de ‘saír pra durmir fóra’./ Un bater de azas/ resoaba tristemente./ Era o teu adeus e o noso pranto.
[El Ideal Gallego, Diario de Ferrol, 10-5-2015]
Criticalia 