Hai escritores que precisan, libro tras libro, renovarse. O seu é a procura constante de novas fronteiras, de temáticas non tratadas ou pouco transitadas, de puntos de vista desacostumados, da estilística máis rupturista. Para eses autores repetirse é cometer un suicidio literario do que loitan por fuxir con cada nova obra.
Doutra parte, hai unha singular xinea de escritores que, des que atopan a súa voz, confírmanse nela de tal xeito que todo o que producen non é senón unha amplificación, un estelado complementador da trabe mestra na que asentan o seu discurso. Poderán cambiar os envoltorios, os enfeites, mesmo este ou aquel escenario ou xogo de imaxinería, pero a esencia do que se comunica, a cerna mesma que sostén o seu mundo literario converxe sempre nesa mesma substancia matricial.
Desta última estirpe é Xosé Neira Vilas, recoñecido mestre na escrita de protagonista infantoxuvenil evocadora de pasados rurais e/ou emigrantes onde toda unha Galicia fica retratada por medio da ollada complexamente inxel deses cativos sempre un moito autobiográficos.
A esa fórmula adscríbese tamén a súa última obra, Aquel neno, volume publicado polas ferrolás Edicións Embora no que conviven cento e medio longo de minirrelatos protagonizados por un rapaz de aldea que descobre a vida, as súas lambetadas e as súas espiñas co paulatino ir medrando e abrindo os ollos para todo o que o rodea.
Se se consideran por xunto, estas prosas breves son un ben tracexado mapa que espella sociolóxica e antropoloxicamente un tempo (os dous primeiros terzos do pasado século) e un lugar (a Galicia labrega máis humilde) polo que vai desfilando todo o que, tanto dende o eido da cultura material coma da inmaterial, define esa sorte de cronotopo no que tan comodamente se move a escrita de Neira Vilas.
Destarte, en Aquel neno sabemos dos usos e costumes no pasado dos entroidos, magostos, nadais e outras festas de gardar, mais tamén da matanza do porco, a chegada do cuco ou os labores tradicionais (mallas, segas, vendimas e demais) e temos noticia dos ritos relixiosos, das figuras xenuínas (arrieiros, costureiras, zoqueiros, medicantes, zarralleiros, afiadores), os entretementos, gastronomía, problemáticas estruturais (emigrados, desclasados e tanto pobre) e aínda dos sucesos que nesa vida se consideran pouco menos que extraordinarios (así o cinema, os avións ou os cepelíns a convivir coa Estadea e o témero lobo).
Neira Vilas ou, se se quer, Pepe de Santiaguiño ou Pepe de Gres, pois así era coñecido de neno na súa aldea natal e contorna, recupera a memoria da infancia para gravar en letras un mundo que foi o de tantas e tantos dos nosos devanceiros, a raiceira última dun presente que moitas veces esquece as orixes, a lembranza daquilo do que procedemos e que vai troquelada no noso adn.
Malia a simplicidade da terceira persoa que describe, o accesible da selección léxica e o transparente do abano retórico empregado, cómpre non se trabucar, pois en Aquel neno hai unha elaboración consciente do texto na procura da maior das eficacias comunicativas coa menor das ornamentacións posibles. O de veras importante é revivir por medio da escrita un territorio sociohistórico e psicosocial para legalo testemuñal, case que documentalmente ás novas xeracións.
Estes flashes narrativos que eternizan ese pretérito dende o que fluímos fanse imaxes en Aquel neno mercé ao excelente labor de ilustración de Xosé Vizoso, quen deseñou para todos e cada un dos case douscentos textos do libro un debuxo alusivo que cristaliza visualmente o discurso verbal proposto, nunha simbiose feliz que, todo hai que dicilo, recorda de fondo o modelo das ‘cousas’ do xenio rianxeiro.
Xosé Neira Vilas volve demostrar con Aquel neno que as grandes historias non é preciso buscalas en aléns remotos no espazo ou no tempo, pois pódese tamén rabuñar os bronces do recoñecemento acudindo ao relato do que fomos e, en parte, aínda somos da man dun neno aldeán galego doutrora, coma quen di, a crisálida dende a que seguimos metamorfoseando.
[Publicado en Galicia Confidencial, 22-9-2013]
Criticalia 